Από το «ακριβό μου» σπίτι στο πανάκριβο σούπερ μάρκετ και πάλι πίσω – Τι βιώνουν οι Έλληνες

Δύο είναι τα μεγάλα «αγκάθια» για την πορεία της ελληνικής οικονομίας. Το ένα δεν είναι άλλο από τον πληθωρισμό, ο οποίος μπορεί μεν να «φρενάρει», ωστόσο παραμένει πρόβλημα κυρίως σε ό,τι αφορά τα τρόφιμα. Το δεύτερο σχετίζεται με τις τιμές των ακινήτων, οι οποίες συνεχίζουν το «ράλι», χωρίς να υπάρχει κάποια προοπτική έστω σταθεροποίησης στο ορατό μέλλον.

Και τα δύο ζητήματα φαίνεται να απασχολούν την κυβέρνηση, η οποία δεν αντιμετώπισε επαρκώς τα βασικά αυτά θέματα είτε με «Το καλάθι του νοικοκυριού», το Market Pass ή το πρόγραμμα «Σπίτι μου». Ζητούμενο αποτελεί το κατά πόσο θα μπορέσει να βοηθήσει το καινούριο μέτρο με το…ταμπελάκι. Σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, σχεδόν το 50% των δαπανών εξαντλείται σε τρεις κατηγορίες: στα είδη διατροφής και μη οινοπνευματώδη ποτά (20,9%), στη στέγαση (14,5%) και στις μεταφορές (13,3%), κάτι που αποδεικνύει ότι το ζήτημα των ανατιμήσεων σε κάθε επίπεδο της οικονομίας προκαλεί τεράστια ανησυχία για το μέλλον, ακόμη κι αν τροφοδοτεί με περισσότερα φορολογικά έσοδα τον προϋπολογισμό.

Στα ύψη τα έξοδα για διατροφή

Είναι γεγονός ότι οι τιμές των τροφίμων έχουν επιδοθεί σε μια ανεξέλεγκτη κούρσα κατά τα τελευταία 2,5 χρόνια, τινάζοντας στον αέρα τους οικογενειακούς προϋπολογισμούς. Σύμφωνα με στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, η ομάδα “Διατροφή και μη αλκοολούχα¨ ποτά έχει ανατιμηθεί κατά 28,35%, επιβαρύνοντας τα μέγιστα τα νοικοκυριά ανά την Ελλάδα.

Σύμφωνα με μια προ ενεργειακής κ΄ρισης έρευνα του ΟΠΑ ένα μέσο νοικοκυριό ξόδευε περί τα 305 ευρώ τον μήνα σε σούπερ μάρκετ, ήτοι 3.660 ευρώ τον χρόνο. Συνεπώς, ένα τέτοιο νοικοκυριό για να αγοράσει τα ίδια ακριβώς προϊόντα μέσα σε ένα μήνα χρειάζεται 391,5 ευρώ ανά μήνα ή 4.698 ευρώ μέσα σε ένα έτος.

Το παραπάνω είναι μόνο ένα κομμάτι της συνολικής επιβάρυνσης, καθότι όπως προκύπτει από τα ίδια στοιχεία η στέγαση έχει ανατιμηθεί κατά 16%, και οι μεταφορές πάνω από 20%.

Ερώτημα παραμένει ο χρόνος κατά τον οποίο θα συνεχίσει να εξελίσσεται το φαινόμενο, καθότι οι εξελίξεις στη Μέση Ανατολή ενδέχεται να φέρουν ακόμη πιο δυσμενή αποτελέσματα σε επίπεδο ανατιμήσεων, εκκινώντας από την ενέργεια.

Τι άλλαξε στις συνήθειες

Παράλληλα, σχεδόν δύο δισεκατομμύρια ευρώ λιγότερα δαπάνησαν τα νοικοκυριά στην Ελλάδα το 2022 σε σύγκριση με το 2009 για είδη παντοπωλείου – διατροφής, καθώς υπολογίζεται ότι ενώ η συνολική δαπάνη το 2009 ήταν 22,10 δισ. ευρώ, το 2022 διαμορφώθηκε σε 20,28 δισ. ευρώ και μάλιστα σε ένα έντονα πληθωριστικό περιβάλλον. Το παραπάνω δείχνει την καθίζηση που έχουν υποστεί τα πραγματικά εισοδήματα. Ως εκ τούτου, οι πολίτες δαπανούν λιγότερα χρήματα για ελαιόλαδο, κρέας και φρέσκο γάλα, αλλά περισσότερο για είδη αρτοποιίας και γενικώς υδατάνθρακες και προτιμούν το αρκετά φθηνότερο κοτόπουλο, από το μοσχαρίσιο και αιγοπρόβειο κρέας.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛΣΤΑΤ) που επεξεργάστηκε το Ινστιτούτο Ερευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών (ΙΕΛΚΑ), η δαπάνη κατά κεφαλήν σε είδη παντοπωλείου διαμορφώθηκε το 2022 στο 1,825 ευρώ μειωμένη κατά 5,8% σε σχέση με το 2009. Σε σχέση με το 2021, η συνολική δαπάνη σε είδη παντοπωλείου αυξήθηκε κατά 3,1%, κάτι που αποδίδεται στον συνδυασμό των ανατιμήσεων και της μείωσης στον όγκο αγορών των νοικοκυριών.

Από την ανάλυση των στοιχείων της μηνιαίας χρηματικής δαπάνης, αλλά κυρίως από την ανάλυση των στοιχείων για τις ποσότητες αποκαλύπτεται το νέο διατροφικό μοντέλο που επικρατεί στην Ελλάδα. Όπως προκύπτει, το 2022 καταναλώσαμε 41,6% λιγότερο φρέσκο γάλα σε σύγκριση με το 2009, 27% λιγότερο τυρί, 30% λιγότερο ελαιόλαδο αλλά 67% περισσότερο βούτυρο, 43% λιγότερο αιγοπρόβειο κρέας και 31,3% λιγότερο μοσχαρίσιο κρέας, αλλά 15% περισσότερο κοτόπουλο, που αποτελεί σαφώς πιο οικονομική λύση. Επίσης, καταναλώσαμε 18% λιγότερα λαχανικά και 14,5% λιγότερα φρούτα, όμως αυξήσαμε κατά 9,5% την κατανάλωση αλκοολούχων ποτών στο σπίτι.

Το πρόβλημα στη στέγη

Την ίδια στιγμή, έχουν δημιουργηθεί σημαντικά ζητήματα αναφορικά με τη στέγη. Η μέση άνοδος των τιμών, για φέτος έφθασε το 15% ενώ για το 2024, θα διαμορφωθεί στο 7%, σύμφωνα ειδική ανάλυση της Εθνικής Τράπεζας.

Ως προμήνυμα νέων αυξήσεων των τιμών των ακινήτων εκτιμάται η αύξηση των πιθανών τιμών πώλησης διαμερισμάτων σε πέντε περιοχές της ευρύτερης περιοχής των Αθηνών: Αμπελόκηποι, Μαρούσι, Παλαιό Φάληρο, Περιστέρι και Χολαργός. Η σημαντική άνοδος των αξιών εξηγείται από το γεγονός ότι, λόγω μεγάλης μείωσης της προσφοράς (λόγω της εξαιρετικής τουριστικής σεζόν και Airbnb), το φετινό δείγμα περιλαμβάνει ως επί το πλείστον πολύ νεότερα και ακριβότερα διαμερίσματα.

Σύμφωνα με τα συμπεράσματα του Παρατηρητηρίου Αξιών Διαμερισμάτων 2023 της GEOAXIS, η αύξηση των αξιών βρίσκεται πολύ κοντά στο ανώτατο σημείο του κύκλου. Ειδικότερα, σύμφωνα με το Παρατηρητήριο, μεταξύ του τρίτου τριμήνου του 2023 και του τρίτου τριμήνου του 2022 καταγράφεται διάμεση ετήσια άνοδος 14,92% για τα νεόδμητα και 13,81% για τα παλαιότερα διαμερίσματα.

Η…Generation Rent

Για τον Νίκο Βέττα, Γενικό Διευθυντή ΙΟΒΕ και καθηγητή στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, «τα επόμενα χρόνια θα ζήσουμε συστηματικά σε υψηλότερο πληθωρισμό»  τονίζοντας ότι δεν μπορεί να υπάρχει ανάκαμψη χωρίς να ανέβουν οι επενδύσεις στην κατοικία, από την άλλη, πλευρά, όμως, δεν γίνεται να γίνουν όλες οι επενδύσεις real estate στην κατοικία. Όπως σημείωσε, η ανάκαμψη της αγοράς των ακινήτων είναι συστηματική, όμως, δεν έχουμε φτάσει ακόμα στα προ κρίσης επίπεδα. «Ένα στα 4 νοικοκυριά πληρώνει πλέον 40% του εισοδήματός του για στέγαση» δήλωσε.

Σύμφωνα με την GEOAXIS, η βέβαιη αδυναμία ενός πολύ μεγάλου ποσοστού σημερινών νέων να αποκτήσουν ιδιόκτητο σπίτι διαμορφώνει τη γενιά των ενοικιαστών (Generation Rent), η οποία αναμένεται να κυριαρχήσει τις επόμενες δεκαετίες ακόμη και στις χώρες υψηλής ιδιοκατοίκησης, όπως η Ελλάδα και η Ισπανία. Το διαχρονικό άνοιγμα της ψαλίδας μεταξύ αύξησης βασικού μισθού και αξίας ακινήτων είναι αποκαλυπτικό και εξηγεί πλήρως με χρηματοοικονομικούς όρους τη στροφή στην ενοικίαση. Χαρακτηριστικό είναι ότι μεταξύ 2012 και 2022, σύμφωνα με την EUROSTAT, ο βασικός μισθός έχει μειωθεί κατά 11,7%, όταν οι αξίες των διαμερισμάτων πανελλαδικά έχουν αυξηθεί κατά 17,0% με βάση τους δείκτες της Τραπέζης της Ελλάδος.