Πιο πιθανό να βοηθήσουν αυτό το χειμώνα είναι οι προσπάθειες για τη μείωση της κατανάλωσης.
Ώσπου να αρχίσουν οι διακοπές ρεύματος ή οι τιμές των καυσίμων να κάνουν την οδήγηση πραγματικά απλησίαστη, οι περισσότεροι άνθρωποι γενικά δεν σκέφτονται συχνότερα την ενέργεια από ό,τι τον… αέρα.
Για το λόγο αυτό, οι Αμερικανοί έχουν ως επί το πλείστον προστατευτεί από την ενεργειακή κρίση που εξελίσσεται επειγόντως και, σε ορισμένες περιπτώσεις, θανατηφόρα, σε χώρες σε όλο τον κόσμο. Σε πολλά άλλα μέρη, ιδίως στην Ευρώπη, η κλιμακούμενη κατάσταση είναι αδύνατο να αγνοηθεί και πρόκειται να γίνει πολύ χειρότερη, σημειώνει η ειδικός σε θέματα ενεργειακής πολιτικής Suriya Jayanti στον ιστότοπο του αμερικανικού περιοδικού TIME.
Για να είμαστε σαφείς, η ενεργειακή κρίση είναι ήδη εδώ, και η Ρωσία ευθύνεται πλήρως.
Εκτόξευση τιμών
Οι τιμές του φυσικού αερίου ξεπέρασαν τα 3.100 δολάρια ανά 1000 κυβικά μέτρα στα μέσα Αυγούστου, μια αύξηση 610% σε σχέση με την ίδια περίοδο πέρυσι, όπως μετρήθηκε από την ολλανδική αγορά TTF. Σε αυτή την τιμή, πολλοί σταθμοί παραγωγής ενέργειας δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά να λειτουργήσουν για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Ως συνέπεια της αύξησης του κόστους των καυσίμων εισροών, οι τιμές αναφοράς της ηλεκτρικής ενέργειας στην Ευρώπη έχουν εκτιναχθεί σχεδόν 300% το 2022, σπάζοντας ρεκόρ. Συνολικά, οι τιμές της ενέργειας είναι δέκα φορές υψηλότερες από τον μέσο όρο της πενταετίας.
Δεν τα βγάζουν πέρα οι κυβερνήσεις
Όχι μόνο τα μέσα νοικοκυριά δυσκολεύονται να πληρώσουν το ρεύμα και τη θέρμανση με τέτοιο κόστος, αλλά και οι κυβερνήσεις δεν τα βγάζουν πέρα.
Τα 279 δισεκατομμύρια δολάρια που διέθεσαν πρόσφατα οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις για να βοηθήσουν τους μικρούς καταναλωτές ήδη δεν είναι αρκετά.
Η φιλανθρωπική οργάνωση National Energy Action της Βρετανίας προβλέπει αύξηση από 4,5 εκατομμύρια νοικοκυριά του Ηνωμένου Βασιλείου σε 8,5 εκατομμύρια που θα αντιμετωπίσουν ενεργειακή φτώχεια αυτό τον χειμώνα.
Το Κόσοβο υφίσταται ήδη κυλιόμενες διακοπές ρεύματος, δύο ώρες διακοπής για κάθε έξι ώρες λειτουργίας. Μπλακ άουτ αναμένονται και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Τα χειρότερα δεν έχουν έρθει ακόμα
Τα χειρότερα δεν έχουν έρθει ακόμα. Ο αναπληρωτής πρόεδρος του ρωσικού Συμβουλίου Ασφαλείας, Ντμίτρι Μεντβέντεφ, απείλησε στις 28 Αυγούστου ότι οι τιμές του φυσικού αερίου θα φθάσουν τα 5.000 δολάρια/1000 m3 μέχρι το τέλος του 2022.
Η ευρωπαϊκή ήπειρος απέχει πολύ από το να είναι έτοιμη. Με ζεστό καιρό, ο εξοπλισμός ψύξης καταναλώνει ηλεκτρική ενέργεια, η οποία μπορεί να παράγεται από φυσικό αέριο, αιολική ή ηλιακή ενέργεια, άνθρακα, γεωθερμία, βιομάζα ή πυρηνική ενέργεια.
Αντίθετα, σε κρύο καιρό – την «περίοδο θέρμανσης» – η ενέργεια αντλείται κυρίως από ορυκτά καύσιμα, ιδίως φυσικό αέριο και πετρέλαιο, επειδή τα περισσότερα συστήματα θέρμανσης εξακολουθούν να λειτουργούν με πετρέλαιο.
Όπως κάθε χρόνο, η ζήτηση για φυσικό αέριο θα αυξηθεί επομένως δραματικά τον ερχόμενο χειμώνα.
Ο Πούτιν δεν το… παίζει καλός φέτος
Με την Ευρώπη να εξαρτάται από τις ρωσικές εισαγωγές για πάνω από το 40% των αναγκών της σε φυσικό αέριο, 46% για τον άνθρακα και 27% για το πετρέλαιο, ο Βλαντίμιρ Πούτιν έχει στα χέρια έναν τεράστιο μοχλό πίεσης. Και φέτος, δεν το… παίζει καλός.
Η Gazprom, η κρατική εταιρεία φυσικού αερίου της Ρωσίας, περιορίζει σταδιακά τις εξαγωγές φυσικού αερίου προς την Ευρώπη από το 2021, μια προσπάθεια εργαλειοποίησης της ενέργειας εναντίον των αντιπάλων του Πούτιν, των θεωρούμενων εχθρών και των πρώην σοβιετικών δορυφορικών κρατών, συμπεριλαμβανομένης της Ουκρανίας.
Οι επακόλουθες δυσκολίες χρησιμοποιήθηκαν στη συνέχεια, για να ενθαρρύνουν ρήγματα στο ΝΑΤΟ και σε άλλες δυτικές συμμαχίες. Αυτή δεν είναι μια νέα τακτική, αλλά τώρα ο Πούτιν την χρησιμοποιεί με πρωτοφανή σφοδρότητα.
Η απειλή είναι πλέον ότι η Gazprom θα διακόψει εντελώς το φυσικό αέριο προς την Ευρώπη, για να τιμωρήσει την ήπειρο για τις κυρώσεις που επιβλήθηκαν ως απάντηση στην εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία (ήδη, εξάλλου, διέκοψε πάλι τη ροή από τον αγωγό Nord Stream 1 επ’ αόριστον, για «τεχνικούς λόγους»).
Οι ελπίδες ότι η εξάρτηση της Ρωσίας από τις ευρωπαϊκές αγορές ενέργειας – περισσότερα από 120 δισεκατομμύρια δολάρια σε έσοδα τα τελευταία δέκα χρόνια – θα απέτρεπε τον Πούτιν από ένα τόσο δραστικό βήμα ήταν σαφώς άστοχες.
Φαίνεται προφανώς πρόθυμος να θυσιάσει την οικονομική ευημερία της χώρας του, για να θυμώσει την Ευρώπη.
Πολλοί εμπειρογνώμονες, ανάμεσά τους και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, θεωρούν πλέον την πλήρη παύση των ρωσικών εξαγωγών φυσικού αερίου προς την Ευρώπη ένα εύλογο σενάριο. Πολλοί άλλοι το θεωρούν πιθανό, και τα στοιχεία γι’ αυτό πληθαίνουν.
Σε κάτι που ήταν – σαφές εκ των υστέρων – προετοιμασία για την εισβολή στην Ουκρανία, η Ρωσία άρχισε να αδειάζει τις γερμανικές αποθήκες φυσικού αερίου το 2021, ενώ παράλληλα επιβράδυνε την παραγωγή φυσικού αερίου.
Τα παιχνίδια της Gazprom
Από τον Μάρτιο του 2022, η Gazprom εφευρίσκει δικαιολογίες για να κλείσει σιγά-σιγά τις ενεργειακές «βρύσες». Πρώτον, αφού απαίτησε την πληρωμή του φυσικού αερίου σε ρούβλια, σε μια προσπάθεια να σπάσει τις οικονομικές κυρώσεις, η Gazprom έκοψε έξι αγοραστές που αρνήθηκαν, συμπεριλαμβανομένων εταιρειών στη Φινλανδία, τη Δανία, τη Γερμανία και την Ολλανδία, καθώς και την Πολωνία και τη Βουλγαρία εξ ολοκλήρου.
Κατά τη διάρκεια του Ιουνίου, η Gazprom μείωσε τις ροές φυσικού αερίου κάτω από 40% μέσω του αγωγού φυσικού αερίου Nord Stream 1, ύψους 55 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων (bcm). Ισχυρίστηκε ότι αυτό οφειλόταν σε προβλήματα συντήρησης των στροβίλων συμπιεστών αερίου που κατασκευάζονται από τη Siemens, οι οποίοι στη συνέχεια στάλθηκαν στον Καναδά για επισκευή.
Υπό την πίεση της Ρωσίας, ο Καναδάς χορήγησε εξαίρεση από τις κυρώσεις, ώστε οι τουρμπίνες να επιστρέψουν στον Nord Stream 1, απόφαση για την οποία η καναδική κυβέρνηση εξακολουθεί να δέχεται κριτική από το κοινοβούλιο της χώρας. Μόλις επέστρεψαν οι τουρμπίνες, η Gazprom έκλεισε αμέσως τον Nord Stream 1 εντελώς, για μια απίθανη «συντήρηση» δέκα ημερών.
Ακολούθησε στις 14 Ιουλίου επιστολή προς τους πελάτες, με την οποία επικαλέστηκε ανωτέρα βία, υποστηρίζοντας ότι μια θεομηνία εμποδίζει τη Gazprom να εγγυηθεί τη συνέχιση της προμήθειας φυσικού αερίου. Κάποιες ροές επανήλθαν στις 21 Ιουλίου, αλλά από τις 27 Ιουλίου βρίσκονταν στο 20% περίπου της δυναμικότητας με μόνο έναν από τους έξι συμπιεστές να λειτουργεί.
Η Gazprom ισχυρίζεται ότι υπάρχουν προβλήματα με τις επισκευές και τη γραφειοκρατία των στροβίλων του συμπιεστή Siemens. Ανακοινώθηκε πρόσθετη τριήμερη διακοπή λειτουργίας για τις 31 Αυγούστου έως τις 2 Σεπτεμβρίου, που παρατάθηκε για τις 3 του μήνα, για να καταλήξει σε επ’ αόριστον διακοπή…
«Οι σαχλαμάρες θα ήταν μια… φιλανθρωπική περιγραφή», σημειώνει χαρακτηριστικά η ειδικός σε θέματα ενέργειας στο περιοδικό TIME.
Διοχετεύει με αέριο την Κίνα, «στραγγαλίζει» την Ευρώπη
Η Gazprom διοχετεύει επίσης μεγαλύτερο μέρος του αερίου της στην Κίνα αντί για την Ευρώπη. Οι εξαγωγές μέσω του αγωγού φυσικού αερίου Power of Siberia, ο οποίος διέρχεται από την Σιβηρία προς την ανατολική Κίνα, έχουν αυξηθεί κατά 61% σε σχέση με το 2021 και, από τον Ιούλιο, ο ημερήσιος όγκος είναι ένα ποσοστό-ρεκόρ 300% πάνω από αυτόν που η Ρωσία υποχρεούται βάσει συμβολαίου να παρέχει. Η Gazprom λέει ότι ευθύνεται η Ευρώπη.
Εν τω μεταξύ, οι εξαγωγές φυσικού αερίου μέσω άλλων αγωγών προς την Ευρώπη σταματούν ή μειώνονται.
Παρόλο που το φυσικό αέριο συνεχίζει να κινείται από την Ρωσία, μέσω της Ουκρανίας, σε ελάχιστες συμβατικές ποσότητες 40 δισ. κυβικών μέτρων – το συμβόλαιο Gazprom-Naftogaz λήγει στο τέλος του 2024 – ο αγωγός Yamal ρέει αντίστροφα, προς τα ανατολικά, εδώ και μήνες.
Από τις 21 Ιουλίου έως τις 10 Αυγούστου, η Gazprom διέκοψε τις προμήθειες προς τη Λετονία, κατηγορώντας το κράτος της Βαλτικής ότι «παραβιάζει τους όρους για την απόσυρση φυσικού αερίου», χωρίς να δώσει περαιτέρω εξηγήσεις.
Αναμφίβολα, πρόκειται για… «σύμπτωση»: το κοινοβούλιο της Λετονίας είχε ψηφίσει λίγο νωρίτερα την απαγόρευση των εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου από τον Ιανουάριο του 2023.
Σαν να χρειαζόταν μεγαλύτερη απόδειξη ότι η Ρωσία χρησιμοποιεί την ενέργεια για να χτυπήσει την Ευρώπη, η Gazprom τώρα καίει φυσικό αέριο αντί να το εξάγει στην Ευρώπη. Φωτοβολίδες παρατηρούνται κάθε μέρα από τις 17 Ιουνίου στο σταθμό συμπίεσης Portovaya της Gazprom, ο οποίος είναι ορατός από τη Φινλανδία.
Αν η Ρωσία διακόψει το φυσικό αέριο – ίσως όταν, όχι αν – οι ευρωπαϊκές συνέπειες θα είναι τεράστιες και οι παγκόσμιες οικονομικές συνέπειες θα μπορούσαν να είναι τραγικές.
Το ΔΝΤ υπολόγισε στα μέσα Ιουλίου ότι, για την Ουγγαρία, τη Σλοβακία και την Τσεχική Δημοκρατία, μια πλήρης διακοπή του φυσικού αερίου από την Ρωσία θα μπορούσε να μειώσει το ΑΕΠ έως και 6%. Η παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη θα μειωνόταν κατά 2,6% το 2022 και άλλο ένα 2% το 2023.
Κάποιοι θα χρειαστεί να επιλέξουν μεταξύ ζεστασιάς και φαγητού
Σε ανθρώπινο επίπεδο, κάποιοι άνθρωποι δεν θα έχουν θέρμανση, άλλοι θα πρέπει να επιλέξουν μεταξύ ζεστασιάς και φαγητού.
Ο Economist έχει χαρακτηρίσει προληπτικά τον «χειμώνα της δυσαρέσκειας», λόγω της διαφαινόμενης «καταστροφής από φυσικό αέριο».
Σύμφωνα με τον ειδικό σε θέματα ενέργειας Llewellyn King, το τέλος του τρέχοντος έτους για την Ευρώπη είναι πιθανό να είναι «ο χειρότερος χειμώνας της από εκείνον στο τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, από το 1944 έως το 1945».
Εκτός από το σφίξιμο των ζωνών, δεν υπάρχουν βραχυπρόθεσμες λύσεις. Έχουν ανακοινωθεί πολυάριθμα έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, σε μια προσπάθεια να αντικατασταθούν τα ρωσικά καύσιμα, όπως και η κατασκευή νέων τερματικών σταθμών υγροποιημένου φυσικού αερίου για να επιτραπούν περισσότερες εισαγωγές στις ΗΠΑ.
Οι χώρες προσπαθούν να εγκαταστήσουν νέα πυρηνική δυναμικότητα.
Η Ε.Ε. εργάζεται για την εξεύρεση εναλλακτικών πηγών καυσίμων, κυρίως υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) από τις ΗΠΑ και επίσης από το Αζερμπαϊτζάν. Κατασκευάζονται ορισμένοι νέοι αγωγοί.
Τα μέτρα δεν θα μας σώσουν από τον φετινό δύσκολο χειμώνα
Ωστόσο, ακόμη και με αυτές και άλλες προσπάθειες που βρίσκονται σε εξέλιξη με σοβαρότητα, η αντικατάσταση της ρωσικής ενέργειας θα πάρει σημαντικό χρόνο. Αυτά τα νέα έργα απαιτούν τουλάχιστον έξι μήνες για τη βιομάζα, έως και δέκα χρόνια για την πυρηνική ενέργεια.
Κανένα από αυτά δεν θα είναι έτοιμο για τον φετινό χειμώνα, αφήνοντας τη μείωση της κατανάλωσης ως το μόνο άμεσα διαθέσιμο εργαλείο για την Ευρώπη.
Και παρά την πολιτική βούληση, η διαφυγή από τον ενεργειακό ιστό της Ρωσίας είναι δύσκολη. Ακόμη και ενώ αυξάνεται η δυναμική των εναλλακτικών λύσεων, οι εισαγωγές ρωσικού ντίζελ από την Ευρώπη έχουν αυξηθεί κατά 22% από τις αρχές Ιουλίου, γεγονός που υπογραμμίζει πόσο δύσκολο είναι να αντικαταστήσει το ρωσικό καύσιμο βραχυπρόθεσμα.
Η Ε.Ε. έχει πληρώσει 85 δισεκατομμύρια ευρώ στη Ρωσία για ενεργειακές προμήθειες, μόνο από την εισβολή στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου. Πρόκειται για αύξηση 6,6 δισεκατομμυρίων ευρώ ανά μήνα σε σχέση με πέρυσι, παρά τη μείωση των ρωσικών ενεργειακών εισαγωγών κατά 15%.
Εσωτερικά έγγραφα της ρωσικής κυβέρνησης δείχνουν μια προβλεπόμενη αύξηση κατά 38% σε σχέση με το 2021 στα έσοδα από τις εξαγωγές ενέργειας, μέχρι 337,5 δισεκατομμύρια δολάρια.
Και αυτό επειδή, παρόλο που οι εξαγωγές φυσικού αερίου θα έχουν μειωθεί από 205,6 δισ. κυβικά μέτρα σε 170,4 δισ. κυβικά μέτρα, οι τιμές του φυσικού αερίου είναι αστρονομικές και οι εξαγωγές πετρελαίου αυξημένες.
Μείωση κατανάλωσης και αέριο με το δελτίο
Πιο πιθανό να βοηθήσουν αυτό το χειμώνα είναι οι προσπάθειες για τη μείωση της κατανάλωσης. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εφαρμόζει το πρόγραμμα REPowerEU για τη μείωση των εισαγωγών φυσικού αερίου από την Ρωσία κατά 100 δισ. κυβικά μέτρα μέχρι το τέλος του 2022.
Η Ευρώπη συνολικά στοχεύει σε μείωση της κατανάλωσης φυσικού αερίου κατά 15% έως τον Μάρτιο του 2023.
Οι επιμέρους ευρωπαϊκές χώρες έχουν καταρτίσει τα δικά τους συστήματα διανομής με δελτίο και είναι πολύ πιθανό να χρειαστεί να τα ενεργοποιήσουν.
Οι ελπίδες είναι μεγάλες ότι το συνολικό σχέδιο θα λειτουργήσει και οι πιθανότητες είναι καλές ότι, μέχρι το χειμώνα του 2023, η Ευρώπη θα είναι ενεργειακά ασφαλής.
Το τέλος του 2022, ωστόσο, θα είναι επώδυνο
Τα σχόλια είναι κλειστά.