Από τη Σαλαμίνα στην Κριμαία και στα παλάτια της Αθήνας, η σιωπηλή τέχνη της Ελληνίδας ζωγράφου συγκινεί και αφυπνίζει.
Η Κρήτη υπήρξε για αιώνες τόπος πίστης, πολιτισμού και αντίστασης. Ένα νησί όπου η ζωγραφική δεν ήταν ποτέ απλή διακόσμηση – ήταν πάντα μαρτυρία. Σε τούτον τον τόπο της δύναμης, όπως τον αποκαλεί η ίδια, βρέθηκε πρόσφατα η ζωγράφος και αγιογράφος Μαρία Σιδέρη, μια γυναίκα που εδώ και τρεις δεκαετίες αφιερώνει τη ζωή της στην τέχνη της εικόνας με περιεχόμενο, βάθος και μνήμη. Χωρίς να έχει ακόμη πραγματοποιήσει έκθεση στο νησί, εκφράζει βαθιά επιθυμία να συνδεθεί με την κρητική καλλιτεχνική παράδοση.
«Η Κρήτη είναι μοναδικός τόπος. Δεν ξέρω αν τη δύναμή της τη δίνουν οι άνθρωποι ή το ίδιο το νησί. Ίσως και τα δύο μαζί», λέει συγκινημένη. Από τη Σαλαμίνα, όπου ζει και εργάζεται, μέχρι τις διεθνείς διοργανώσεις όπου εκπροσωπεί την Ελλάδα, η Μαρία Σιδέρη μεταφέρει μαζί της κάτι από το πνεύμα της Ορθοδοξίας, της ιστορικής μνήμης και της λαϊκής παράδοσης, που τόσο έντονα γνωρίζουμε εδώ στην Κρήτη.
Η Μαρία Σιδέρη
Η δική της τέχνη, ωστόσο, είναι σιωπηλή. Δεν κραυγάζει, αλλά μιλάει. Δεν επιβάλλεται, αλλά συγκινεί. Και κυρίως: μας καλεί να σταθούμε, να θυμηθούμε και να στοχαστούμε.
Ο δρόμος ήταν χαραγμένος από παιδί
«Δεν σκέφτηκα ποτέ να κάνω κάτι άλλο. Ήξερα από παιδί ότι αυτό θα ακολουθήσω», λέει η ίδια. Από τη Σαλαμίνα, όπου μεγάλωσε και ζει μέχρι σήμερα, ξεκίνησε να ζωγραφίζει ήδη από μικρή ηλικία, χωρίς να περάσει ποτέ από κάποια επίσημη σχολή καλών τεχνών. Παρακολούθησε μαθήματα σχεδίου για τις βασικές αρχές, αλλά αρνήθηκε να ενταχθεί σε «καλούπια». Και αυτό ήταν μια συνειδητή επιλογή.
«Δεν ήθελα ποτέ να μάθω να ζωγραφίζω όπως οι άλλοι. Και δεν το ζητώ ούτε από τους μαθητές μου. Θέλω ο καθένας να βρει τον δικό του δρόμο, τη δική του ματιά», λέει. Το εργαστήριο που διατηρεί στη Σαλαμίνα είναι γεμάτο από νέα παιδιά, που δεν διδάσκονται απλώς τεχνικές, αλλά μαθαίνουν πώς να συνδέσουν το προσωπικό τους βλέμμα με την παράδοση, την ιστορία, τη θρησκεία.
Η ιστορική ζωγραφική ως μάθημα
Η ιστορική ζωγραφική είναι για τη Μαρία Σιδέρη κάτι περισσότερο από καλλιτεχνική επιλογή. Είναι παιδαγωγική πράξη. «Μια εικόνα μπορεί να πει περισσότερα από χίλιες λέξεις. Αρκεί να γίνει σωστά. Με πηγές, με σεβασμό, με συνεργασία με θεολόγους και ιστορικούς. Έτσι το βλέπω εγώ. Σαν ευθύνη», τονίζει.
Στην εικαστική της πορεία έχει ολοκληρώσει μέχρι στιγμής τέσσερις μεγάλες ενότητες:
“Μύθοι και Θρύλοι του Κόσμου”: μια διαπολιτισμική εικαστική συλλογή με αναφορές σε 21 χώρες, που παρουσιάστηκε στο Μουσείο Βούρου-Ευταξία στην Αθήνα.
“Τα μαύρα τείχη της ελευθερίας”: ένα συγκλονιστικό έργο πάνω στον ρόλο του μοναχισμού στην Επανάσταση του 1821, με ιστορική τεκμηρίωση.
“Ο Ποντιακός Ελληνισμός”: όχι απλώς μέσα από τη μνήμη της γενοκτονίας, αλλά με επίκεντρο τον πλούτο του πολιτισμού, τη γλώσσα, τα ήθη και τις ρίζες που φτάνουν ως τους μυθικούς χρόνους.
Η νέα της δουλειά, “Η εποχή του Όθωνα”, είναι σε εξέλιξη και εμπλέκει και τους μαθητές της σε μια σπάνια συνεργατική προσπάθεια. Τα έργα τους θα παρουσιαστούν στο ιστορικό Παλάτι του Βούρου-Ευταξία, το πρώτο βασιλικό μέγαρο της χώρας.
Ένα δώρο στην Κριμαία, μια τιμή από τη Ρωσία
Ένας από τους σημαντικότερους σταθμούς της πορείας της ήταν η επιλογή πίνακά της από τον Πατριάρχη Μόσχας, ο οποίος δώρισε το έργο στην Κριμαία. Ο πίνακας απεικονίζει τον εκχριστιανισμό των Ρώσων μέσα από τις μορφές του Αγίου Βλαδίμηρου και της Αγίας Όλγας. «Δεν με ήξερε. Δεν ήξερα καν ότι θα επιλεγεί. Αλλά του άρεσε ο πίνακας. Αυτό μου φτάνει. Η τέχνη μιλάει μόνη της», λέει με συγκίνηση.
Η σιωπηλή τέχνη και η πρόκληση της κατανόησης
Για τη Μαρία Σιδέρη, η ζωγραφική δεν είναι “λαϊκό θέαμα”. Είναι εσωτερική πράξη, προσευχή σχεδόν. «Η δική μας τέχνη είναι σιωπηλή. Δεν είναι τραγούδι, δεν είναι χορός. Δεν δίνει άμεσα χαρά. Ο θεατής πρέπει να σταθεί μπροστά στο έργο, να το φιλτράρει, να στοχαστεί. Και αυτό είναι δύσκολο. Δεν είναι για όλους», σημειώνει με ειλικρίνεια.
Παρ’ όλα αυτά, παρατηρεί αναζωπύρωση του ενδιαφέροντος για την παραδοσιακή ζωγραφική. «Ίσως επειδή ο κόσμος αρχίζει να διψά για νόημα και ρίζες», λέει.
Η Κρήτη ως πηγή πνευματικής ενέργειας
Η Κρήτη, όπου βρέθηκε, τη συγκίνησε βαθιά. «Η Κρήτη είναι ένας τόπος δύναμης. Δεν ξέρω αν η δύναμη πηγάζει από τους ίδιους τους ανθρώπους ή αν το νησί τους την προσφέρει. Ίσως και τα δύο. Είναι ένας ιδιαίτερος τόπος που αγαπώ βαθιά».
Έχει επισκεφθεί την Κρήτη δύο φορές και αναγνωρίζει την εικαστική της παράδοση, ιδιαίτερα στην αγιογραφία. Θα επιθυμούσε, όπως λέει, να παρουσιάσει το έργο της και στο κρητικό κοινό, σε μια γόνιμη συνάντηση πνευματικότητας και ιστορίας.
Η Τέχνη ως Μαρτυρία
Η Μαρία Σιδέρη δεν ζωγραφίζει για να περάσει απλώς όμορφες εικόνες στον καμβά. Ζωγραφίζει για να αφήσει μαρτυρία. Για να θυμίσει το παρελθόν, να φωτίσει την πίστη, να στηρίξει την πολιτιστική συνέχεια της Ελλάδας. Σε κάθε της έργο κρύβεται ένας διάλογος με τη μνήμη, την ταυτότητα, το πνεύμα.
«Η Ελλάδα μας χρειάζεται να θυμηθεί ποια είναι. Η ιστορική ζωγραφική μπορεί να βοηθήσει. Είναι ο τρόπος που μπορώ να συνεισφέρω εγώ», λέει.
Και πράγματι – εκείνη δεν γράφει ιστορία. Την ζωγραφίζει.
ΠΗΓΗ: ΠΑΤΡΙΣ
