Το σύστημα διοδίων που θα «διαβάζει» πινακίδες και θα χρεώνει με την απόσταση. Οι συζητήσεις για την πτώση των δημοσίων εσόδων
Επί σχεδόν δέκα χρόνια, απανωτές κυβερνήσεις, έχουν ανακοινώσει πως ετοιμάζουν ένα νέο διαλειτουργικό σύστημα ηλεκτρονικών διοδίων που θα επιτρέπει την αναλογική χρέωση, με βάση την απόσταση που διανύει ένας οδηγός στις εθνικές οδούς και τους άλλους άξονες με συμβάσεις παραχώρησης. Οι σημερινές συμβάσεις προβλέπουν χρέωση διοδίων ανά ζώνη διέλευσης.
Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ είχε προκηρύξει έναν διαγωνισμό – μαμούθ για νέο σύστημα δορυφορικών, αναλογικών, διοδίων, με προϋπολογισμό 400 εκατ. ευρώ. Ο διαγωνισμός έφτασε μέχρι το δεύτερο στάδιο, αλλά ακυρώθηκε έπειτα από προσφυγές.
Η προηγούμενη κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας είχε δεσμευτεί πως θα αναθέσει τη σύμβαση για το νέο σύστημα μέχρι το δεύτερο τρίμηνο του 2023 και πως θα είχε τεθεί σε λειτουργία μέχρι τον Δεκέμβριο του 2025. Το έργο είχε εξασφαλίσει 65 εκατ. ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης αλλά τελικά απεντάχθηκε.
Όποιος διαβάσει τη σύμβαση παραχώρησης του τμήματος Κίσσαμος – Χανιά – Ηράκλειο του Βόρειου Οδικού Άξονα Κρήτης (ΒΟΑΚ), που υπέγραψε προ ημερών ο όμιλος ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, μαθαίνει πως ο ΒΟΑΚ θα αποτελέσει πιλοτικό έργο για την εφαρμογή του νέου αυτού συστήματος.
Όπως αναφέρεται στη σύμβαση, οι μετωπικοί σταθμοί διοδίων που θα εγκατασταθούν θα είναι προσωρινοί, «μέχρι την πλήρη λειτουργία του Εθνικού Συστήματος Χρέωσης Ηλεκτρονικών Διοδίων (ΕΣΧΗΔ)». Ο παραχωρησιούχος «υποχρεούται να εγκαταστήσει και να λειτουργήσει σύστημα διοδίων που να διασφαλίζει την αναλογική χρέωση των χρηστών του αυτοκινητόδρομου βάσει της διανυόμενης απόστασης με τη χρήση Σημείων Καταγραφής Ηλεκτρονικών Διοδίων (ΣΚΗΔ).
Η θεμελιώδης αρχή του ΕΣΧΗΔ είναι η εφαρμογή αναλογικής χρέωσης με βάση την πραγματική απόσταση που διανύουν τα οχήματα στο εθνικό οδικό δίκτυο. Αυτή η προσέγγιση σηματοδοτεί μια σημαντική απομάκρυνση από το παραδοσιακό μοντέλο των σταθερών μετωπικών σταθμών διοδίων, προωθώντας μια πιο δίκαιη αρχή «ο χρήστης πληρώνει». Ο επιχειρησιακός μηχανισμός του συστήματος είναι σχεδιασμένος για λειτουργία “ελεύθερης ροής” (free-flow), εξαλείφοντας την ανάγκη για τα οχήματα να σταματούν σε φυσικά διόδια, βελτιώνοντας έτσι την κυκλοφοριακή ροή. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω μιας διπλής τεχνολογικής προσέγγισης.
Για τους εγγεγραμμένους χρήστες, χρησιμοποιείται ένας ηλεκτρονικός πομποδέκτης (π.χ. e-PASS) που αξιοποιεί την τεχνολογία Dedicated Short-Range Communications (DSRC). Αυτή η συσκευή, εγκατεστημένη στο όχημα, επικοινωνεί αυτόματα με την οδική υποδομή, επιτρέποντας την ανεμπόδιστη διέλευση και την απευθείας χρέωση του λογαριασμού του χρήστη, εξασφαλίζοντας μια απρόσκοπτη εμπειρία.
Για τους μη εγγεγραμμένους χρήστες, το σύστημα χρησιμοποιεί την Αναγνώριση Πινακίδων (Video Tolling). Κάμερες υψηλής ανάλυσης καταγράφουν τις πινακίδες κυκλοφορίας των οχημάτων σε καθορισμένα σημεία, και οι χρεώσεις εφαρμόζονται στη συνέχεια με βάση αυτή την οπτική αναγνώριση.
Η νομοθετική ρύθμιση για το 20πλάσιο πρόστιμο
Για να εφαρμοστεί το νέο σύστημα ηλεκτρονικών διοδίων, με αρχή από τον ΒΟΑΚ, η σύμβαση παραχώρησης του οδικού άξονα προβλέπει πως «το Δημόσιο θα περιλάβει διάταξη στον Κυρωτικό Νόμο (σ.σ. της σύμβασης) δυνάμει της οποίας η βεβαίωση της μη καταβολής από χρήστες του διοδίου τέλους, συνοδευόμενη από ευκρινή φωτογραφία του αριθμού κυκλοφορίας του οχήματος με επισημείωση του χρόνου διέλευσης και βεβαίωση αρμόδιας αρχής για τα στοιχεία του υπόχρεου (την οποία η Αρμόδια Αρχή είναι υποχρεωμένη να εκδίδει εντός πέντε εργάσιμων ημερών από την κατάθεση της σχετικής αίτησης του παραχωρησιούχου), αποτελεί πλήρη απόδειξη για τη διέλευση του οχήματος χωρίς την καταβολή του διοδίου τέλους και για την υποχρέωση του κυρίου του οχήματος προς καταβολή του οφειλόμενου τέλους και του 20πλάσιου από αυτό ποσού, ως αστικής ποινής».
Το άγχος για τα έσοδα του Δημοσίου από φόρο καυσίμων λόγω ηλεκτρικών ΙΧ
Ο σχεδιασμός για το νέο σύστημα διοδίων γίνεται παράλληλα με μια μεγάλη συζήτηση που έχει ξεκινήσει στην Ευρώπη για τα έσοδα που θα χάσει το δημόσιο από το φόρο καυσίμων λόγω της αύξησης των ηλεκτρικών αυτοκινήτων. έτσι οι παραχωρησιούχοι των οδικών αξόνων θα κληθούν κάποια στιγμή μέσα στην επόμενη δεκαετία ή και νωρίτερα να καθίσουν στο τραπέζι με το ελληνικό δημόσιο για να εξετάσουν διάφορα σενάρια όπως π.χ. ένας φόρος ανά χιλιόμετρο που διανύει ο οδηγός ενός Ι.Χ. ανεξάρτητα από το αν είναι ηλεκτρικό ή όχι.
Περίπου 6,2 δισ. ευρώ το χρόνο συγκεντρώνει το ελληνικό δημόσιο από τους ιδιοκτήτες αυτοκινήτων, δηλαδή περίπου το 10% των κρατικών εσόδων, μέσω των φόρων στα καύσιμα, των τελών κυκλοφορίας και του ΦΠΑ επί των τελών διοδίων. Άλλα 780 εκατ. ευρώ είναι τα συνολικά έσοδα των παραχωρησιούχων που διαχειρίζονται τους οδικούς άξονες μέσω των διοδίων.
Η μερίδα του λέοντος, περίπου 4,3 δισ. ευρώ προέρχεται από τους φόρους στα καύσιμα, γύρω στα 1,7 δισ. είναι τα τέλη κυκλοφορίας και περί τα 190 εκατ. ευρώ ο ΦΠΑ από τα διόδια. Για να μη χαθούν αυτά τα χρήματα λόγω ηλεκτρικών οχημάτων, οι κυβερνήσεις εξετάζουν ήδη άλλα μοντέλα φορολόγησης των ηλεκτρικών οχημάτων με σημαντικότερή τη χρέωση χρήσης του οδικού δικτύου ανά χιλιόμετρο, γνωστή ως RUC (Road Usage Charging).
Σε κάποιες χώρες της Ευρώπης, αλλά και τις ΗΠΑ, υλοποιούνται σήμερα πιλοτικά προγράμματα με RUC, με χρέωση των οδηγών ανά χιλιόμετρο χρήσης του οχήματός τους. Ακόμα και αν είναι δύσκολο να εφαρμοστεί στα ΙΧ, μπορεί να εφαρμοστεί αρχικά σε φορτηγά, λεωφορεία, κλπ. σύμφωνα με στελέχη των παραχωρησιούχων.
Τα τελευταία εξηγούν πως οποιοδήποτε νέο σύστημα διοδίων ή σύστημα χρέωσης της χρήσης ΙΧ πρέπει να λάβει υπόψη τις πολυετείς συμβάσεις παραχώρησης που έχουν βασιστεί σε συγκεκριμένα μοντέλα πρόβλεψης εσόδων ώστε να αποπληρώσουν τα δάνεια που έχουν λάβει οι εταιρείες παραχώρησης των οδικών αξόνων.https://www.powergame.gr/
