Φορολογικές δηλώσεις: Μόνο δύο στα δέκα νοικοκυριά έχουν παιδιά – Πλειοψηφία οι οικογένειες με μοναχοπαίδια

Μειοψηφία είναι στην Ελλάδα τα νοικοκυριά με παιδιά, ενώ οι εννιά στους δέκα έχουν ένα ως δύο παιδιά. Η ακτινογραφία της ελληνικής οικογένειας, όπως προκύπτει από τις φορολογικές δηλώσεις του 2024.

Αφροδίτη Τζιαντζή

Καθώς συνεχίζουν να υποβάλλονται οι φορολογικές δηλώσεις, μια ματιά στα συγκεντρωτικά στατιστικά στοιχεία για το 2024 μας αποκαλύπτει την ακτινογραφία της ελληνικής οικογένειας: Το 80,9% των νοικοκυριών δεν έχει απογραφεί με παιδιά στις δηλώσεις της. Αυτό δε σημαίνει απαραίτητα ότι είναι άτεκνοι, αλλά ότι δεν έχουν ανήλικα προστατευόμενα τέκνα.

Σε σύνολο 6.720.037 φορολογικών δηλώσεων που υποβλήθηκαν το 2024, μόνο το 1.283.233 αφορά οικογένειες με παιδιά.

Από αυτούς που κάνουν παιδιά, το πιθανότερο είναι να σταματήσουν στο ένα ή να κάνουν το πολύ δύο.

Τα μοναχοπαίδια, που κάποτε ήταν εξαίρεση, είναι πλέον η πλειοψηφία. Οι οικογένειες με ένα παιδί ξεπερνάνε κατά περίπου 80.000 την αμέσως επόμενη κατηγορία, των οικογενειών με δύο παιδιά.

Οι τρίτεκνες οικογένειες είναι περίπου το 8,4% του συνόλου. Όσο για τις πολύτεκνες οικογένειες, είναι μόλις 22.542 σε όλη την Ελλάδα.

Δημογραφικό και οικονομική κατάσταση

Τα στοιχεία που προκύπτουν από τις φορολογικές δηλώσεις αποκαλύπτουν σε ένα βαθμό το πώς το λεγόμενο «δημογραφικό πρόβλημα» συνδέεται και με την οικονομική κατάσταση των νοικοκυριών.

Ειδικά για τις οικογένειες με χαμηλό εισόδημα, η τεκνοποίηση είναι ένα «σπορ» που πληρώνεται ακριβά. Ακόμα και η φορολογική επιβάρυνση για τις οικογένειες με παιδιά είναι από τις υψηλότερες παγκοσμίως, όπως έχει επισημάνει και ο ΟΟΣΑ.

Δεν κάνουμε παιδιά λόγω … υπερβολικής ευημερίας;

Ο υπουργός Επικρατείας Άκης Σκέρτσος σε πρόσφατη παρέμβασή του στο συνέδριο «Ελλάδα 2025-2023» και σε αντίστοιχο άρθρο, εστιάζει στο λεγόμενο «δημογραφικό παράδοξο της ευημερίας».

Αυτό πρακτικά σημαίνει, τονίζει ο υπουργός ότι «όσο αυξάνονται το εισόδημα, η οικονομική σταθερότητα και το προσδόκιμο ζωής, τόσο μειώνεται η επιθυμία – ή η δυνατότητα – των ανθρώπων να φέρουν παιδιά στον κόσμο».

Παραπέμπει στις πέντε πλουσιότερες χώρες του κόσμου με βάση το κατά κεφαλήν εισόδημα – το Λουξεμβούργο, την Ελβετία την Ιρλανδία, την Νορβηγία και τη Σιγκαπούρη, οι οποίες καταγράφουν συνεχή πτώση στις γεννήσεις.

Με ένα άλμα λογικής εντάσσει την Ελλάδα στην κατηγορία των χωρών που οι γεννήσεις μειώνονται όσο η οικονομία βελτιώνεται.

Μόνο που το αφήγημα αυτό μπάζει νερά. Ως γενική αρχή ισχύει ότι όσο η κοινωνία εξελίσσεται, τόσο αλλάζουν τα πρότυπα της γονεϊκότητας και η δομή της οικογένειας. Στη χώρα μας όμως η μείωση των γεννήσεων συνδέεται εν μέρει και με την πολύχρονη οικονομική κρίση και τη φυγή νέων ανθρώπων στο εξωτερικό.

Σε μια χώρα που οι πραγματικοί μισθοί παραμένουν στον πάτο της ΕΕ και το κόστος στέγασης είναι το υψηλότερο σε σχέση με το εισόδημα, οι νέοι άνθρωποι το σκέφτονται διπλά αν μπορούν και αν θέλουν να μεγαλώσουν παιδί – πόσο μάλλον παιδιά.

Τι δείχνουν οι φορολογικές δηλώσεις

Στις φορολογικές δηλώσεις του 2024 καταγράφονται 719.155 οικογένειες μισθωτών με παιδιά. Οι ελεύθεροι επαγγελματίες με παιδιά ανέρχονται στους 306.978.

Παράλληλα, ο τεράστιος αριθμός των 4.112.472 ατόμων (άγαμοι, χήροι, συνταξιούχοι) δεν έχει δηλώσει παιδιά. Από τα 1.324.342 παντρεμένα ζευγάρια χωρίς παιδιά, λιγότεροι από τους μισούς είναι συνταξιούχοι (660.324). Από αυτούς οι 110.125 συντηρούν άλλα μέλη – πιθανόν ενήλικα τέκνα που δεν δουλεύουν.

Αυτό σε μεγάλο βαθμό σημαίνει ότι πάνω από 664.000 παντρεμένα ζευγάρια που θα μπορούσαν να έχουν παιδιά, είτε το αναβάλλουν για ένα καλύτερο μέλλον, είτε δεν πρόκειται να το κάνουν ποτέ.

Τι ισχύει ανά κατηγορία

Οι άγαμοι φορολογούμενοι, που αγγίζουν τα 4.112.472 άτομα, παρουσιάζουν συνολικά εισοδήματα 40 δισεκατομμυρίων ευρώ. Καταβάλλουν κατά μέσο όρο 9.731 ευρώ ανά άτομο, καταβάλλοντας συνολικούς φόρους 4,073 δισεκατομμυρίων ευρώ, που αντιστοιχούν σε 990 ευρώ ανά φορολογούμενο.

Τα έγγαμα ζευγάρια χωρίς τέκνα, 1.324.342 στον αριθμό, εμφανίζουν συλλογικά εισοδήματα 31,5 δισεκατομμυρίων ευρώ, με μέσο εισόδημα 23.805 ευρώ ανά ζευγάρι και μέσο φορολογικό βάρος 2.700 ευρώ.

Οι οικογένειες με ένα παιδί, που φτάνουν τις 616.119, συγκεντρώνουν εισοδήματα 15,12 δισεκατομμυρίων ευρώ, με μέσο όρο 24.553 ευρώ ανά οικογένεια και μέση φορολογική επιβάρυνση 3.257 ευρώ.

Οι οικογένειες με δύο παιδιά πληρώνουν τους περισσότερους φόρους

Οι οικογένειες με δύο παιδιά, συνολικά 536.495, διαθέτουν τη μεγαλύτερη οικονομική δύναμη με συλλογικά εισοδήματα 15,83 δισεκατομμυρίων ευρώ. Κατέχουν το ρεκόρ του υψηλότερου μέσου εισοδήματος στα 29.514 ευρώ και της μεγαλύτερης φορολογικής συνεισφοράς με 4.071 ευρώ κατά μέσο όρο, καθιστώντας τες τον κυριότερο πυλώνα των δημοσίων εσόδων από οικογένειες.

Τα παραπάνω στοιχεία διαβάζονται και ανάποδα: Η απόκτηση δεύτερου παιδιού απαιτεί εισοδήματα πάνω από τον μέσο όρο, γι’αυτό και όλο και περισσότερες οικογένειες σταματάνε – θέλοντας και μη – στο ένα ή στο κανένα. Επιπλέον οι οικογένειες με δύο παιδιά είναι τα κατεξοχήν «φορολογικά υποζύγια»

Όσο προχωράμε στις πολύτεκνες οικογένειες το εισόδημα αναλογικά είναι μικρότερο. Το γεγονός αυτό συνδέεται πιθανόν με τον βαθμό αστικοποίησης, την κοινωνική διαστρωμάτωση και τις πολιτισμικές καταβολές.

Για παράδειγμα οι οικογένειες με πέντε παιδιά, που είναι μόλις 3.190 σε όλη την Ελλάδα, έχουν μέσο εισόδημα χαμηλότερο από τους άγαμους (17.783 ευρώ) και καταβάλλουν φόρο 1.688 ευρώ.

Συνήθως στις πολύτεκνες οικογένειες – εκ των οποίων πολλές είναι Ρομά – η γυναίκα δεν εργάζεται και προσέχει τα παιδιά, ενώ τα πολλά παιδιά αντιμετωπίζονται και ως ένας τρόπος «εξασφάλισης» για το μέλλον.

Αγάπη μου, συρρίκνωσα την οικογένεια

Τα στοιχεία από τις φορολογικές δηλώσεις του 2024 δείχνουν και τις αλλαγές στη δομή της ελληνικής οικογένειας. Το γεγονός ότι μόνο το 19,1% των νοικοκυριών δηλώνει ότι έχει παιδιά αντικατοπτρίζει την κλιμάκωση μιας τάσης που παρατηρείται εδώ και χρόνια.

Αν η πολυμελής οικογένεια τείνει να περάσει στο παρελθόν, ακόμα και η λεγόμενη πυρηνική οικογένεια συνεχώς συρρικνώνεται.

Πλέον οι οικογένειες με ένα παιδί έχουν υπερβεί αριθμητικά τις οικογένειες με δύο παιδιά. Το εύρημα αυτό συνδέεται άμεσα με τη μείωση του δείκτη γονιμότητας (τον μέσο αριθμο ζωντανών παιδιών που γεννάει μια γυναίκα) και με την αύξηση της μέσης ηλικίας για την απόκτηση πρώτου παιδιού. Αυτό δεν είναι μόνο «παράδοξο ευημερίας» αλλά απόρροια και των οικονομικών δυσκολιών που αντιμετωπίζουν οι νέοι γονείς.