Τις τελευταίες ώρες άνθρωποι από την υφήλιο ανακαλούν αναμνήσεις από την επίσκεψή τους στην Παναγία των Παρισίων πριν από την καταστροφή.
Όμως, υπάρχει κόσμος που μπορεί να μην δει από κοντά την Παναγία των Παρισίων, αλλά να την έχει «επισκεφθεί« μέσα από τις σελίδες του ομώνυμου μυθιστορήματος του Βίκτορ Ουγκό. Ο Ουγκό στον πρόλογο της πρώτης έκδοσης του βιβλίου, αναφέρει πως στη σκοτεινή πλευρά ενός από τους πύργους του ναού, είδε σκαλισμένη μια μικρή ελληνική λέξη. Τη λέξη «ανάγκη».
«Πριν από μερικά χρόνια, κατά την επίσκεψή του στην Παναγία των Παρισίων, ο συγγραφέας του βιβλίου αυτού θα βρει σε μια σκοτεινή γωνιά ενός από τους πύργους αυτή τη λέξη σκαλισμένη με το χέρι στον τοίχο: Ανάγκη», γράφει ο Ουγκό στο σημείωμα που προλογίζει το βιβλίο με ημερομηνία Μαρτίου του 1831.
Στη συνέχεια του βιβλίου η ελληνική λέξη θα ξανεμφανιστεί στις σελίδες του βιβλίου. Ο Κλοντ, αδερφός του Φρολό, θα τη σκαλίσει στον τοίχο του κελιού του. «Ο αδερφός μου είναι τρελός, σκέφτεται ο Φρολό. Θα ήταν πολύ πιο απλό να γράψει fatum (στα λατινικά). Όλος ο κόσμος δεν είναι υποχρεωμένος να γνωρίζει ελληνικά», αναγράφεται σε επόμενο κεφάλαιο της «Παναγίας των Παρισίων».
Ο Ουγκό, με το σημείωμά το περιγράφει την πηγή έμπνευσης του μεγάλου μυθιστορήματος για το μεγαλείο της ψυχής και την τερατώδη φύση του ανθρώπου, την «Παναγία των Παρισίων».
Όπως αναφέρει ο Ουγκό, η ελληνική λέξη στην Παναγία των Παρισίων που γέννησε το μυθιστόρημά του, έπαψε να υπάρχει από εκείνη κιόλας την εποχή. «Δεν μένει τίποτα σήμερα από τη μυστηριώδη λέξη, τη σκαλισμένη στον πύργο της Παναγίας των Παρισίων… τίποτα από την άγνωστη μοίρα που ενσάρκωνε τόσο μελαγχολικά», γράφει και προχωρά σε μία φράση που σήμερα φαίνεται σαν προφητική: «Ο άνδρας που έγραψε αυτή τη λέξη σε αυτόν τον τοίχο χάθηκε, εδώ και πολλούς αιώνες, στις γενιές που ακολούθησαν, η λέξη με τη σειρά της έσβησε από τον τοίχο της εκκλησίας, η εκκλησία η ίδια θα σβηστεί, σύντομα ίσως, από το πρόσωπο της Γης», γράφει κλείνοντας τον πρόλογο και τονίζοντας πως έχτισε τον κόσμο του Κουασιμόδου και της Εσμεράλδας γύρω από αυτήν τη μικρή ελληνική λέξη, που είδε κάποτε σκαλισμένη στην Παναγία των Παρισίων.
