Αποστρατιωτικοποίηση στο τραπέζι, διάλογος στον αέρα – Ανοίγει ξανά η βεντάλια των τουρκικών διεκδικήσεων στο Αιγαίο
Σε πλήρη ανάπτυξη της αναθεωρητικής πολιτικής της στο Αιγαίο προχωρά τις τελευταίες ημέρες η Άγκυρα, φέρνοντας ξανά στην επιφάνεια τις δομικές διαφορές που διέπουν διαχρονικά τον ελληνοτουρκικό διάλογο, ειδικά όσον αφορά το νομικό ζήτημα της οριοθέτησης των θαλασσίων ζωνών, αλλά και εγείροντας έτερα ζητήματα όπως η αποστρατιωτικοποίηση των ελληνικών νησιών.
Οι τουρκικές αιτιάσεις καταγράφονται ενώ ακόμα αναζητείται ο κατάλληλος χρόνος για τη συνάντηση των κ. Μητσοτάκη και Ερντογάν στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών.
Το πρώτο βήμα επαναφοράς της Τουρκίας στο Αιγαίο έγινε με την έκδοση της navtex για τις ωκεανογραφικές έρευνες του Πίρι Ρέις δια της οποίας η Άγκυρα θέτει εμμέσως πλην σαφώς ζήτημα υφαλοκρηπίδας και αυτό διότι θεωρεί ότι στις εν λόγω περιοχές όπου προγραμματίζεται να κινηθεί το πλοίο διαθέτει την αρμοδιότητα έκδοσης αδειών ερευνών.
Σύμφωνα με τη θέση της Άγκυρας, η δυνητική τουρκική υφαλοκρηπίδα απλώνεται έως τη μέση του Αιγαίου καθώς πρέπει να υπολογίζεται με βάση τις ηπειρωτικές ακτές των δύο κρατών, κατά παράβαση του Δικαίου της Θάλασσας, και αγνοώντας την ύπαρξη των ελληνικών νησιών.
Η πάγια θέση της Αθήνας περί αρμοδιότητας και δικαιοδοσίας στο Αιγαίο, ανεξαρτήτως αν οι όποιες κινήσεις των ερευνητικών εκτείνονται και σε διεθνή ύδατα, αποτυπώθηκε σε antinavtex, ενώ την ίδια ώρα στην ελληνική πρωτεύουσα κρίθηκε σκόπιμο να πραγματοποιηθεί αιφνιδιαστική διακλαδική άσκηση ετοιμότητας με ανάπτυξη σχεδόν σε όλη την ελληνική επικράτεια, αλλά με επίκεντρο τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου.
Ο υπουργός Άμυνας Νίκος Δένδιας δήλωσε μετά τη συνεδρίαση του ΚΥΣΕΑ ότι η άσκηση εντάσσεται «στον κύκλο των αιφνιδιαστικών ασκήσεων που διεξάγονται κάθε χρόνο και δεν έχουν σχέση με το Πίρι Ρέις».
Παρά το γεγονός αυτό, ουδείς μπορεί να αποσυνδέσει πλήρως τα όσα εξελίσσονται εκατέρωθεν τις τελευταίες ημέρες, με την Τουρκία μάλιστα να προχωρά ένα βήμα παρακάτω θέτοντας- με αφορμή την ελληνική άσκηση- το έτερο μείζον ζήτημα, δηλαδή την αποστρατιωτικοποίηση του Αιγαίου.
Με navtex που εκδόθηκε το πρωί της Τετάρτης, η Άγκυρα αναφέρεται σε μια σειρά νησιών ξεκινώντας από τη Θάσο και το βόρειο Αιγαίο, περνώντας στα ανατολικά (Λέσβος, Χίος, Ικαρία, Σάμος) και φθάνοντας έως τα Δωδεκάνησα και το Καστελλόριζο, τα οποία σύμφωνα με το κείμενο θα πρέπει «να βρίσκονται υπό μόνιμο καθεστώς αποστρατιωτικοποίησης σύμφωνα με την απόφαση της Συνδιάσκεψης του Λονδίνου, της Συνθήκη Ειρήνης της Λωζάνης του 1923 και των Παρισίων του 1947.
Συνεπώς δεν θα πρέπει να διεξάγονται στρατιωτικές δραστηριότητες στα χωρικά ύδατα αυτών των νησιών».
Επίκαιρη ξανά η αποστρατιωτικοποίηση του Αιγαίου
Η τουρκική θέση περί αποστρατιωτικοποίησης του Αιγαίου- προφανώς προϋπάρχουσα αλλά στη συγκεκριμένη συγκυρία πυροδοτούμενη από την ξαφνική διακλαδική άσκηση- επανέρχεται έπειτα από καιρό στην επικαιρότητα, με την Αθήνα να μην απομακρύνεται από την πάγια θέση που συμπυκνώνεται στη φράση «ό,τι απειλείται δεν αποστρατιωτικοποιείται».
Επισήμως, η ελληνική πρωτεύουσα επαναλαμβάνει ότι από τη στιγμή που η Τουρκία διατηρεί ενεργή την απειλή πολέμου (casus belli), αναπτύσσοντας παραλλήλως αποβατικές δυνάμεις στα παράλια της Μικράς Ασίας και με νωπή τη μνήμη της εισβολής κατά Κύπρου διατηρεί κάθε δικαίωμα αυτοπροστασίας όπως άλλωστε αυτό προβλέπεται και στον καταστατικό χάρτη των Ηνωμένων Εθνών.
Όσο δε για την επιλογή της ημέρας διεξαγωγής της άσκησης, εντός της κυβέρνησης είναι αρκετά διαδεδομένη η άποψη ότι «η χώρα δεν θα ρωτά ουδένα προκειμένου να ασκείται στο Αιγαίο ή και οπουδήποτε αλλού, όποτε αυτό απαιτείται», χωρίς βεβαίως η θέση αυτή να εκφράζει απαραιτήτως σύσσωμο το κυβερνητικό σχήμα.
Οι τελευταίες εξελίξεις, πάντως, επιβαρύνουν την ατμόσφαιρα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, την ώρα που είναι φανερό ότι ο διάλογος μεταξύ των δύο πλευρών έχει, αν μη τι άλλο, ατονήσει. Η επαναφορά των τουρκικών διεκδικήσεων μετά την Ανατολική Μεσόγειο και στο Αιγαίο αναδεικνύει και τα πραγματικά περιθώρια σύγκλισης μεταξύ Αθήνας και Άγκυρας ακόμα και αν η συζήτηση περιοριζόταν, υποθετικά, στο ζήτημα της οριοθέτησης των θαλασσίων ζωνών.
Την ίδια ώρα, οι επαναλαμβανόμενες διαβεβαιώσεις δια στόματος του Κυριάκου Μητσοτάκη ότι θα απαιτήσει από τον Ταγίπ Ερντογάν την άρση του casus belli, τόσο ως όρο για τη συμμετοχή της Άγκυρας στο εγχείρημα της ευρωπαϊκής αμυντικής αυτονομίας και ως προϋπόθεση για την εποικοδομητική συνέχεια του ελληνοτουρκικού διαλόγου, προκαλούν έντονες αντιδράσεις στην άλλη πλευρά του Αιγαίου. Εξ ου και η επικείμενη συνάντηση των δύο ηγετών αποκτά ειδική σημασία, είτε πραγματοποιηθεί, είτε ακόμα περισσότερο αν όχι.
«Υπάρχει πρόθεση και από τα δύο μέρη να βρεθεί χρόνος και πιστεύω ότι από τη στιγμή που υπάρχει διάθεση να βρεθεί χρόνος, παρότι θα συμπέσουμε για λίγο, πιστεύω ότι θα μπορέσουμε να βρούμε τον χρόνο για να κάνουμε τη συνάντηση», είπε ο Κυριάκος Μητσοτάκης μιλώντας στο κεντρικό δελτίο ειδήσεων του Αντέννα, ουσιαστικά αποκαλύπτοντας ότι το τετ α τετ παραμένει ακόμα στον αέρα. Ο πρωθυπουργός επανέλαβε την πάγια θέση του ότι η Αθήνα θα επιδιώκει να διατηρηθούν οι ανοικτοί δίαυλοι, προσθέτοντας όμως ότι «θα μεταφέρουμε και τις θέσεις μας με αυτοπεποίθηση και έχοντας τη βεβαιότητα ότι έχουμε το Διεθνές Δίκαιο με το μέρος μας».
Επανεκκίνηση διαπραγματεύσεων Ελλάδας – Λιβύης για ΑΟΖ
Σε παράλληλο επίπεδο, πραγματοποιήθηκε το μεσημέρι της Τετάρτης στο πλαίσιο της συνάντησης του υπουργού Εξωτερικών κ. Γεραπετρίτη με τον Λίβυο ομόλογό του, η πρώτη συνάντηση των τεχνικών επιτροπών που έχουν ορίσει οι δύο πλευρές για την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών.
Ο χαρακτήρας της συνεδρίασης ήταν περισσότερο αναγνωριστικός, με την Αθήνα να επιχειρεί να αποκωδικοποιήσει τις προθέσεις των Λίβυων, υπό τη σκιά του τουρκολιβυκού μνημονίου, το οποίο όπως έχει διαμηνυθεί και στον ίδιο τον κ. Γεραπετρίτη από τον επικεφαλής της κυβέρνησης Αμπντούλ Χαμίτ Ντιμπεϊμπά δεν πρόκειται να αποσυρθεί από το τραπέζι.
Ενδεικτική του χαρακτήρα των πρώτων συζητήσεων είναι και η απουσία της επικεφαλής της ελληνικής πλευράς υφυπουργού Εξωτερικών Αλεξάνδρας Παπαδοπούλου, με τον γενικό διευθυντή Πολιτικών Υποθέσεων του Υπουργείου κ. Ανδρέα Φρυγανά να γνωρίζει, πάντως, σε βάθος τόσο το νομικό πλαίσιο όσο και τα μείζονα θέματα που χωρίζουν τις δύο πλευρές.
Μετά το πέρας των διαβουλεύσεων η εκπρόσωπος του Υπουργείου κ. Λάνα Ζωχιού σημείωσε ότι κατά τη διάρκεια των επαφών του με τον μεταβατικό υπουργό Εξωτερικών της Τρίπολης, ο κ. Γεραπετρίτης «τόνισε την ανάγκη σεβασμού του Διεθνούς Δικαίου, συμπεριλαμβανομένου του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας και επανέλαβε την ελληνική και ευρωπαϊκή θέση αναφορικά με το άκυρο και ανυπόστατο τουρκολιβυκό μνημόνιο».
Έμπειροι διπλωμάτες αναδεικνύουν τη σημασία της επανέναρξης των συζητήσεων, οι οποίες είχαν διακοπεί το 2010-11, το οποίο αποτελεί για την Αθήνα σημείο για την τρέχουσα επανεκκίνηση. Οι δύο πλευρές θα συναντηθούν εκ νέου στην Τρίπολη εντός του προσεχούς διαστήματος, χωρίς όμως να αναμένονται θεαματικά αποτελέσματα. Άλλωστε οι παντελώς διαφορετικές θέσεις Αθήνας και Τρίπολη στα ζητήματα των οριοθετήσεων έχουν καταγραφεί, προσφάτως και επισήμως, στις ρηματικές διακοινώσεις που κατατέθηκαν εκατέρωθεν στα Ηνωμένα Έθνη.
