Οι μεταναστευτικές ροές από τη Λιβύη δημιουργούν εκρηκτικό σκηνικό στην περιοχή, η κυβέρνηση επιλέγει εθνικιστικό αφήγημα και οι πιο ψύχραιμοι τονίζουν πως η μετανάστευση δεν μπορεί να απαγορευθεί διά νόμου.
Να διαχωρίσει τη θέση της – διακριτικά – από την ΕΕ επιλέγει η Ελλάδα στο ζήτημα της Λιβύης και του διπλωματικού επεισοδίου που έλαβε χώρα δύο μέρες πριν, με τον Χαλίφα Χαφτάρ να χαρακτηρίζει «ανεπιθύμητα» στην στην Ανατολική Λιβύη, την περιοχή της χώρας που ο ίδιος ελέγχει τα πρόσωπα της ευρωπαϊκής αποστολής.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιχείρησε να κατεβάσει το θέμα, κάνοντας λόγο για «ζήτημα πρωτοκόλλου».
Ενώ η Ελλάδα διά στόματος του Υπουργού Εξωτερικών, Γιώργου Γεραπετρίτη δήλωσε (ΣΚΑΙ) πως «η Ελλάδα οφείλει να συζητά με τη Λιβύη, διότι είναι ο άμεσος γείτονάς της».
Ο Γεραπετρίτης άλλωστε σε αντίθεση με τον Ευρωπαίο Επίτροπο πραγματοποίησε ταξίδι στη Βεγγάζη την περασμένη Κυριακή και συναντήθηκε με τον Χαλίφα Χαφτάρ, χωρίς να αντιμετωπίσει το πρόβλημα.
Ο Γεραπετρίτης πάει Τρίπολη
Ο Έλληνας Υπουργός Εξωτερικών διατηρεί τον προγραμματισμό του να ταξιδέψει για μία ακόμα φορά στη Λιβύη, αυτή τη φορά στην Τρίπολη, προκειμένου να συναντήσει αξιωματούχους της κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας, του Αμπντούλ Χαμίντ Ντμπέιμπα, στις 15 Ιουλίου επίσης ισχύει. Μία κυβέρνηση η οποία διοικεί το δυτικό τμήμα της χώρας και είναι αυτή που αναγνωρίζεται διεθνώς.
Σε αντίθεση με την Εθνική Κυβέρνηση Σταθερότητας, η οποία ελέγχεται από τον Χαλίφα Χαφτάρ και διοικεί, χωρίς να αναγνωρίζεται την Ανατολική Λιβύη σε μία ντε φάκτο διχοτόμηση της χώρας.
Χαμηλοί τόνοι από την ΕΕ
Το «πρόβλημα πρωτοκόλλου» που περιγράφει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή φαίνεται να προέκυψε όταν ο Χαλίφα Χαφτάρ προσπάθησε να φέρει προ τετελεσμένου την ευρωπαϊκή αποστολή, με επικεφαλής τον Επίτροπο Μετανάστευσης, Μάγκνους Μπρούνερ, στήνοντας μία «διπλωματική παγίδα». Πιο συγκεκριμένα ο Χαφτάρ επιδίωξε να διευρύνει το σχήμα της συνάντησης του ιδίου με τον Μπρούνερ και τους τρεις ευρωπαίους υπουργούς, μεταξύ των οποίων και ο Θάνος Πλεύρης, θέλοντας να φέρει σε αυτή τόσο τον πρωθυπουργό της «Εθνικής Κυβέρνησης Σταθερότητας», όσο και κάποιους ακόμα υπουργούς. Επιδιώκοντας έτσι να ανοίξει εμμέσως την πόρτα για την αναγνώριση της νομιμότητας της «Εθνικής Κυβέρνησης Σταθερότητας».
Υπενθυμίζεται ότι όταν η Τουρκία άνοιξε τις πόρτες των μεταναστευτικών ροών προς την Ευρώπη, με πύλη εισόδου την Ελλάδα, προχώρησε σε συμφωνία με την ΕΕ που προέβλεπε συγκεκριμένα χρήματα για τον έλεγχο του μεταναστευτικού – προσφυγικού. Η κίνηση Χαφτάρ ερμηνεύεται από αρκετούς και ως μία προσπάθεια η Ανατολική Λιβύη να ορίσει επίσης τα δικά της ανταλλάγματα για τον έλεγχο των ροών.
Τόνο γεωπολιτικών ανταγωνισμών έδωσε στο μεταναστευτικών και ο Βασίλης Κικίλιας, με τον Υπουργό Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής να σημειώνει πως «αυτή τη στιγμή, στην Κρήτη έχουμε το αποτέλεσμα μιας πολιτικής στη βόρεια Αφρική και πιο συγκεκριμένα, στην Ανατολική και τη Δυτική Λιβύη. Μιας πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που στον πόλεμο της Συρίας έδωσε δισεκατομμύρια στον Ερντογάν για να παραμείνουν στην Τουρκία Σύριοι πρόσφυγες. Τώρα, είτε λόγω γειτονίας είτε λόγω αντιγραφής, το ίδιο πράγμα προσπαθεί να εκβιάσει ο Χαφτάρ και η Ανατολική Λιβύη. Οι ροές, λοιπόν, έχουν μετατεθεί σε ένα ανοιχτό θέρετρο επιχειρήσεων 200 ναυτικών μιλίων στο ανοιχτό πέλαγος, με τις εικόνες τις οποίες βλέπουμε τις τελευταίες εβδομάδες και ειδικά τις τελευταίες μέρες στην Κρήτη».
Η ΕΕ θα επιστρέψει στην Βεγγάζη
Η ΕΕ θα προσπαθήσει να πιάσει το νήμα, από εκεί που το άφησε και να επιστρέψει η αποστολή στη Βεγγάζη τις επόμενες μέρες, όπως συμφωνήθηκε στη συνάντηση που είχαν την Πέμπτη ο Κυριάκος Μητσοτάκης με την Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, την πρωθυπουργό της Ιταλίας Τζόρτζια Μελόνι και τον πρωθυπουργό της Μάλτας Ρόμπερτ Αμπέλα στη Ρώμη, στο περιθώριο της Διάσκεψης για την Ανοικοδόμηση της Ουκρανίας.
Σχέση Αθήνας – Βεγγάζης
Και αν η ΕΕ δείχνει διάθεση να αφήσει να περάσει το επεισόδιο, επιδιώκοντας τελικά ανοιχτούς διαύλους και με τις δύο πλευρές στη Λιβύη, στην Αθήνα υπολογίζουν και την κίνηση του υιού Χαφτάρ, Σιντίκ, ο οποίος πραγματοποίησε επίσκεψη στον πρόεδρο της Ελληνικής Κοινότητας της Βεγγάζης, Κανάκη Μανδαλιό. Ο Σιντίκ Χαφτάρ αναφέρθηκε στα παιδιά του Μανδαλιού Αγγέλα και Φίλιππου που έχασαν τη ζωή τους στο δυστύχημα που σημειώθηκε κατά την αποστολή βοήθειας από την Ελλάδα στη Λιβύη το 2023, σημειώνοντας πως «δεν είναι απλώς ένας φόρος τιμής, αλλά μια επιβεβαίωση ότι η Ντέρνα δεν ξεχνά όσους στάθηκαν δίπλα της».
Σημειώνοντας πως ότι συνέβη με την ΕΕ δεν αφορά της σχέσεις Βεγγάζης – Αθήνας.
Το επεισόδιο Δένδια στην Τρίπολη το 2022
Υπενθυμίζεται άλλωστε ότι η Ελλάδα όταν κλήθηκε να επιλέξει πλευρά στο παρελθόν, ανάμεσα σε Τρίπολη και Βεγγάζη το είχε κάνει επιλέγοντας την πλευρά Χαφτάρ, με το Νίκο Δένδια ως Υπουργό Εξωτερικών, το Νοέμβριο του 2022 να αρνείται να αποβιβαστεί από το κυβερνητικό αεροσκάφος στην δυτική Λιβύη, προκειμένου να μην έχει μία – έστω και ολιγόλεπτη – συνάντηση με την τότε ομόλογο του Νάιλα Μανγκούς.
Η άρνηση Δένδια βασιζόταν στο ότι η Μανγκούς είχε υπογράψει ένα μήνα πριν τον Οκτώβριο του 2022 συμφωνία με τον Μεβλούτ Τσαβούσογλου, τότε τούρκο ΥΠΕΞ, η οποία εδραζόταν στο τουρκολιβυκό μνημόνιο.
Μιλώντας στα «ΝΕΑ», λίγο μετά την ολοκλήρωση της αποστολή του στη Λιβύη ο Δένδιας, το Νοέμβριο του 2022, τόνιζε τότε πως η κυβέρνησης της Τρίπολης είχε «περιορισμένη εντολή, δεν μπορεί δηλαδή να υπογράφει συμφωνίες, αλλά τολμώ να πω και περιορισμένη χρησιμότητα». Σχολιάζοντας για όσους συνομιλούσαν με την κυβέρνηση Ντμπέιμπα πως οι άλλες κυβερνήσεις «δεν είναι υποχρεωμένες να αντιμετωπίσουν τη δική μας πραγματικότητα, που είναι το δεύτερο τουρκολιβυκό μνημόνιο». Ο Δένδιας είχε σπεύσει δε να αναφέρει πως και η Αίγυπτος δεν θέλει «ουσιαστικές επαφές» με την κυβέρνηση της Τρίπολης.
Αλλαγή γραμμής
Η γραμμή άλλαξε από το 2023 και μετά με την Αθήνα να επιχειρεί να ανοίξει διαύλους και στην Τρίπολη, με την διεθνώς αναγνωρισμένη κυβέρνηση της Λιβύης. Ωστόσο το θέμα Λιβύη έδειξε να ατονεί για ένα διάστημα, ιδιαίτερα στη σκιά και των ήρεμων νερών με την Τουρκία. Επανήλθε στην επικαιρότητα μετά την είδηση της προσπάθειας προσέγγισης της Τουρκίας προς την πλευρά Χαφτάρ, και η διαρροή περί πρόθεσης της ανατολικής Λιβύης να επανεξετάσει το παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο, που μέχρι σήμερα δεν είχε επικυρώσει.
Για την ελληνική διπλωματία το στοίχημα είναι να τηρηθούν οι απαραίτητες ισορροπίες ανάμεσα σε Τρίπολη και Βεγγάζη, αλλά και την ίδια στιγμή και με τις Βρυξέλλες.
Σύμφωνα με πηγές του in ο Γιώργος Γεραπετρίτης είχε ήδη θέσει το θέμα του τόσο του τουρκολιβυκού μνημονίου όσο και του μεταναστευτικού και τις ροές από τη Λιβύη και στον Αιγύπτιο ομόλογο του, στην τελευταία του επίσκεψη τον Ιούνιο, στο Κάιρο, δεδομένων των ιδιαίτερα καλών σχέσεων Καΐρου – Βεγγάζης. Σχέσεις που φαίνεται να έχουν και το δικό τους αντίκτυπο στις σχέσεις Αθήνας – Βεγγάζης.
Αναμένονται οι κινήσεις της Βεγγάζης για το μεταναστευτικό
Στο πλαίσιο ενός ιδιαίτερα δύσκολου διπλωματικού πόκερ, η Ελλάδα βρίσκεται μετά την επίσκεψη Γεραπετρίτη στη Βεγγάζη και την επικείμενη σε Τρίπολη να δει τα αποτελέσματα, κυρίως σε ότι αφορά την συνάντηση με το Χαφτάρ, να αποτυπώνονται σε μείωση των μεταναστευτικών ροών.
Ροές που συνδέονται άμεσα με το σύνθετο γεωπολιτικό σκηνικό που επικρατεί στην περιοχή και κυρίως την κατάσταση που επικρατεί στις χώρες της Αφρικής.
Το δύσκολο ταξίδι από την Λιβύη στην Κρήτη
Στην περιοχή νότια της Κρήτης βρίσκονται δύο φρεγάτες που επιτηρούν την κατάσταση, ένα πλοίο γενικής υποστήριξης και ένα αρματαγωγό στο πλαίσιο της επιχειρησιακής ετοιμότητας. Ωστόσο τα 170 ναυτικά μίλια ανάμεσα σε Κρήτη και Λιβύη, δημιουργούν συνθήκες πολύ διαφορετικές από αυτές που αντιμετώπιζε το Λιμενικό και το Πολεμικό Ναυτικό όταν οι ροές αφορούσαν το ταξίδι από τα τουρκικά παράλια στα ελληνικά νησιά. Όπως εξηγούν η θάλασσα αυτή είναι ιδιαίτερα δύσκολη και η αποτροπή εισόδου σε ελληνικά νερά, ακόμα περισσότερο, με το μόνο που μπορούν να κάνουν να είναι η επιτήρηση και η διάσωση, εφόσον παραστεί ανάγκη.
Κυβερνητικές ακρότητες
Στα μέτρα που αποφάσισε η κυβέρνηση είναι η αναστολή της εξέτασης αιτήσεων ασύλου για όσους φτάνουν από την Αφρική με πλωτά μέσα, η ίδρυση τουλάχιστον μίας κλειστής δομής στην Κρήτη, η συνέχιση των συνομιλιών με τις κυβερνήσεις στη Λιβύη και η πιο ενεργή συνεργασία Πολεμικού Ναυτικού και Λιμενικού με τις τοπικές αρχές σε επιχειρήσεις αποτροπής.
Με τον Κυριάκο Μητσοτάκη να δηλώνει στη Βουλή πως «όσοι μετανάστες εισέρχονται παράνομα στη χώρα, θα συλλαμβάνονται και θα κρατούνται».
Σε ακρότητες προχώρησε από το βήμα της Βουλής ο αρμόδιος υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου, Θάνος Πλεύρη, κάνοντας λόγο για «επιχείρηση εισβολής στην Ευρώπη» και για «αντικατάσταση πληθυσμού». Διεμήνυσε δε ότι «ο δρόμος των λαθρομεταναστών θα είναι η φυλακή ή η έξοδος».
Με την κυβέρνηση να επιλέγει την ακραία εθνικιστική ρητορική.
Η μετανάστευση δεν μπορεί να απαγορευθεί διά νόμου
Υπάρχουν ωστόσο και οι πιο ψύχραιμοι που ξεκαθαρίζουν πως δεν μπορείς να νομοθετήσεις να σταματήσει η μετανάστευση. Δεν αποδίδει.
Οι ίδιες πηγές θεωρούν άνευ οφελήματος και την παρουσία των πλοίων του Πολεμικού Ναυτικού, αφού όπως λένε στόχος πρέπει να είναι η μεγαλύτερη επιχειρησιακή εμπλοκή της ΕΕ, με δημιουργία αντίστοιχης δύναμης αντιμετώπισης του φαινομένου, στην περιοχή, που θα επιμερίσει τις ευθύνες, υπενθυμίζοντας και την Πύλο.
Την ίδια στιγμή η συνεννόηση με τις λιβυκές αρχές, ενώ Ανατολική και Δυτική Λιβύη ανταγωνίζονται σε μία μάχη διεκδίκησης της – η κάθε πλευρά για τον εαυτό της- νομιμότητας των κρατικών θεσμών και εξουσιών μοιάζει ιδιαίτερα δύσκολη.
Θα πρέπει ακόμα να προβλέψει κανείς και τους ανταγωνισμούς που θα προκύψουν εφόσον αποφασισθεί η όποια βοήθεια από την ΕΕ και σε ποια πλευρά αυτή θα δοθεί. Ώστε να μη δημιουργηθούν ακόμα περισσότερα προβλήματα από όσα επιχειρείται να λυθούν.
Για την Ελλάδα τα ζητήματα είναι ακόμα πιο σύνθετα, αφού στη Λιβύη εμπλέκεται η Τουρκία, με την επιρροή της να είναι σε βάθος. Το ζήτημα του μεταναστευτικού, σε συνδυασμό με το μέλλον του τουρκολιβυκού μνημονίου, αλλά και την προσπάθεια οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών, Ελλάδας – Λιβύης είναι μία εξίσωση για δυνατούς λύτες.
