Ζαχαρίας Δοξαστάκης : Η ανάγνωση του Βόρειου Οδικού Άξονα Κρήτης Β.Ο.Α.Κ. από την πλευρά των Δήμων

Η ανάγνωση του Βόρειου Οδικού Άξονα Κρήτης (Β.Ο.Α.Κ.) από την πλευρά των Δήμων
Ζαχαρίας Εμμ. Δοξαστάκης*

Ο Βόρειος Οδικός Άξονας Κρήτης (ΒΟΑΚ) αποτελεί έργο υποδομής, ιστορικής σημασίας, για την Κρήτη. Η συμβολή του στην οικονομία της νήσου είναι καθοριστικής σημασίας. Όταν το έργο αυτό ολοκληρωθεί και παραδοθεί σε χρήση, θα επιτευχθεί η σύνδεση των μεγάλων αστικών κέντρων, των λιμένων, των αεροδρομίων και θα εξασφαλιστεί η οικιστική και τουριστική ανάπτυξη. Πρωτίστως όμως, θα ενισχυθεί η οδική ασφάλεια των κατοίκων, που χρόνια τώρα σ’ αυτό το δρόμο χάνονται πολλοί άνθρωποι.

Το μεγαλεπήβολο αυτό έργο, ο αυτοκινητόδρομος της Κρήτης, είναι ευνόητο αλλά και αυτονόητο ότι θα συνδέει το νησί από τη μία άκρη του έως την άλλη. Στις 09 Μαΐου 2025, στο Ηράκλειο, ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης υπέγραψε την σύμβαση παραχώρησης ανάμεσα στο Ελληνικό Δημόσιο και την ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ. Ο ΒΟΑΚ έχει μήκος περίπου 300 χλμ και το συγκεκριμένο τμήμα που αναλαμβάνει η παραχωρησιούχος εταιρεία (ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ) να μελετήσει, χρηματοδοτήσει και κατασκευάσει αφορά το τμήμα Ηράκλειο – Χανιά, 157 χλμ, προϋπολογισμού περίπου 2 δισ. ευρώ.

Συγκεκριμένα η σύμβαση παραχώρησης ΒΟΑΚ “Χανιά – Ηράκλειο” είναι π/υ 1,75 δισ. ευρώ. Το Δημόσιο συμμετέχει με 693 εκ. ευρώ (200 εκ. από τη συμμετοχή του κράτους προέρχεται από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας).

Η σύμβαση παραχώρησης είναι η κυρίαρχη επιλογή της πολιτείας για την κατασκευή των αυτοκινητοδρόμων. Το συγκεκριμένο σύστημα εμφανίζει εγγενή προβλήματα (χρονοδιαγράμματα, αρχαιολογικές έρευνες, μετακινήσεις δικτύων ΟΚΩ, περιβαλλοντικές εγκρίσεις, πρόγραμμα χρηματοδότησης, πολιτική διοδίων και την αξιολόγησή της από κοινωνική σκοπιά).

Από την άλλη πλευρά η σύμβαση παραχώρησης παρουσιάζει σοβαρά πλεονεκτήματα: Αξιοποίηση ιδιωτικών κεφαλαίων, προστασία επενδύσεων, Αποδέσμευση κρατικών κονδυλίων, μείωση χρόνου κατασκευής, εισαγωγή & μεταφορά τεχνογνωσίας, αύξηση της αποτελεσματικότητας του έργου, δημιουργία θέσεων εργασίας.

Η κυβέρνηση κατέθεσε στη Βουλή των Ελλήνων ν/σ του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών, με τίτλο: “Κύρωση Σύμβασης Παραχώρησης του έργου της μελέτης, κατασκευής, χρηματοδότησης, λειτουργίας, συντήρησης και εκμετάλλευσης του Βόρειου Οδικού Άξονα Κρήτης (Β.Ο.Α.Κ.) στο τμήμα Χανιά – Ηράκλειο”, το οποίο συζητείται ήδη στη Μόνιμη Επιτροπή Παραγωγής και Εμπορίου της Βουλής.

Παρακάτω διατυπώνονται συγκεκριμένες προτάσεις μου, με την ιδιότητα του Δημάρχου Χερσονήσου, οι οποίες θα διατυπωθούν στη συνεδρίαση της αρμόδιας Επιτροπής της Βουλής, η οποία συζητά το ν/σ, ενώπιον της οποίας έχω προσκληθεί για να μιλήσω.

1. Η κύρωση της σύμβασης από τη Βουλή αποσκοπεί στο να κατοχυρωθεί το δικαίωμα εκμετάλλευσης του έργου από τον παραχωρησιούχο και να τεθούν οι κανόνες δικαίου που διέπουν τη λειτουργία του έργου. Επίσης επιλύονται νομικά ζητήματα (άδειες, παρεκκλίσεις κ.α.).

2. Η πολιτεία επιλέγει να διασφαλίσει τη βιωσιμότητα του έργου, άμεσα από τα έσοδα των διοδίων. Ο χρήστης πληρώνει και όχι ο φορολογούμενος. Τα 3/4 του κόστους των διοδίων πληρώνει ο χρήστης και το 1/4 το Δημόσιο. Τα διόδια συμβάλλουν και στην κατασκευή και τη λειτουργία των έργων. Το νομοσχέδιο επιλέγει το Ανοικτό Σύστημα Συλλογής Διοδίων και εγκαθιστά ο παραχωρησιούχος έναν ελάχιστο αριθμό Μεταγωγικών Σταθμών Διοδίων (ΜΣΔ).

3. Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες οι πολίτες δεν πληρώνουν διόδια. Η Γερμανία έχει διόδια μόνο για τα φορτηγά. Ο Πρωθυπουργός της Πολωνίας Ματέους Μοραβιέτσκι, πρόσφατα δήλωσε: “Χτίζουμε αυτοκινητόδρομους κυρίως για να εξυπηρετούμε τους ανθρώπους, όχι για να είμαστε εισπρακτική μηχανή”.

4. Οι κάτοικοι της Κρήτης δικαιούνται την απαλλαγή από τα διόδια, λόγω των ειδικών χαρακτηριστικών, ελλείψεων υποδομών σε βασικά έργα υποδομής, αλλά και λόγω της συνεισφοράς της Κρήτης στην εθνική οικονομία. Οι υποχρεώσεις του κράτους για το έργο αυτό να καλυφθούν είτε με τη ρήτρα διαθεσιμότητας είτε με τη συνεισφορά άλλων έργων παραχώρησης που έχουν θετικό ισοζύγιο (Εγνατία, Αττική Οδός).

5. Με το άρθρο 21 παρ. 6 του ν. 2539/1997 “Σχέδιο Ι. Καποδίστριας”, υπήρχε ρητή πρόβλεψη απαλλαγής από τα διόδια των μόνιμων κατοίκων νησιωτικών περιοχών και η προστασία της νησιωτικότητας επιβάλλεται και από το Σύνταγμα της Ελλάδος. Το άρθρο 101 παρ. 4 του Συντάγματος σημειώνει πως “ο κοινός νομοθέτης και η διοίκηση, όταν δρουν κανονιστικά, υποχρεούνται να λαμβάνουν υπόψη τις ιδιαίτερες συνθήκες των ορεινών και νησιωτικών περιοχών, μεριμνώντας για την ανάπτυξή τους”.

6. Ο χρήστης που διανύει ολόκληρη τη ζώνη χρέωσης δεν αδικείται. Το πρόβλημα αφορά στους χρήστες που διανύουν μικρότερη απόσταση από τη ζώνη χρέωσης. Αφορά στους πολίτες που διαμένουν πλησίον των ΜΣΔ. Επιβάλλεται η χορήγηση καρτών ελεύθερης διέλευσης ή αναστολή προσωρινής διέλευσης.

7. Η πρόβλεψη από το ν/σ για εγκατάσταση και λειτουργία προσωρινών ΜΣΔ κατά τη διάρκεια κατασκευής του έργου κρίνεται υπερβολική.

8. Τα διόδια ξεκινούν από 0,053 € ανά χλμ, αλλά δεν είναι σταθερό ποσό. Αναπροσαρμόζονται με βάση τη μεταβολή του Δείκτη Τιμών Καταναλωτή που καταγράφει η ΕΛΣΤΑΤ. Επιπλέον με την οδηγία 2022/362 της Ε.Ε. τίθενται και άλλοι παράμετροι οι οποίοι προσαυξάνουν τα διόδια, όπως οι εκπομπές CO2, η μόλυνση του αέρα και η ηχορύπανση.

9. Να συμπεριληφθούν στα οχήματα που δεν πληρώνουν διόδια και τα οχήματα των Δήμων: Ι.Χ., απορριμματοφόρα οχήματα, οχήματα καθαριότητας (σάρωθρα, ηλεκτρικά αμαξίδια και οχήματα καθαρισμού οδικού δικτύου, των οποίων η αρμοδιότητα έχει μεταφερθεί με νόμο στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, υδροφόρες Πολιτικής Προστασίας κ.α. Σε περίπτωση που οι εργασίες καθαριότητας έχουν ανατεθεί από το Δήμο σε ανάδοχο τότε να απαλλάσσονται και τα οχήματα που χρησιμοποιεί ο εργολάβος για τον τομέα της καθαριότητας.

10. Τι γίνεται με τη συντήρηση του υφιστάμενου ΒΟΑΚ στον ενδιάμεσο χρόνο, μέχρι την παράδοση του έργου; Ποιος φορέας αναλαμβάνει την ευθύνη (Περιφέρεια, Δήμος, ΟΑΚ ΑΕ, κτλ.) και με ποια πίστωση;

11. Τα φορτηγά πρέπει να απαλλαγούν από την καταβολή διοδίων, εντός της αστικής ζώνης του Ηρακλείου (άρθρο 18.1.10 της σύμβασης) η οποία αποτελεί την πύλη της ΒΙΠΕ Ηρακλείου.

12. Η πρόβλεψη στο άρθρο 18.1.10 της Σύμβασης Παραχώρησης ότι οι διαδρομές που πραγματοποιούν οι χρήστες με οχήματα κατηγορίας 1 και 2 (ΙΧ & μοτοσυκλέτες) μεταξύ των κόμβων του πίνακα 18.1.10 που εξυπηρετούν τις αστικές μετακινήσεις στον ΒΟΑΚ και δεν επιβαρύνονται με διόδια, εφόσον δεν έχει καταγραφεί προηγούμενη κίνηση του οχήματος εντός της τελευταίας ώρας προς την ίδια κατεύθυνση της μετακίνησης από κόμβο εισόδων ή προς κόμβο εξόδων εκτός των αναφερόμενων στον σχετικό πίνακα. Τονίζεται, ότι οι παρακάμψεις των πόλεων πρώτα πρέπει να απαλλαγούν από την καταβολή διοδίων.

13. Ο τίτλος της Σύμβασης αναφέρει το τμήμα του ΒΟΑΚ “Χανιά – Ηράκλειο, ενώ η μελέτη και κατασκευή των 157 χιλιομέτρων καταλαμβάνει το τμήμα Χανιά – Χερσόνησος”. Χρήζει αποσαφήνισης αν θα γίνουν εργασίες στο τμήμα του ΒΟΑΚ «Λινοπεράματα – Χερσόνησος», τα οποία έχουν κατασκευαστεί από ευρωπαϊκούς πόρους. Το τμήμα “Γούρνες – Χερσόνησος” έχει κατασκευαστεί από το ΕΣΠΑ 2014-2020.

Τίθεται το ερώτημα αν η κατασκευή και χρηματοδότηση του κόμβου Καρτερού, η σήραγγα του “Κακού Όρους” και ο ανισόπεδος κόμβος της Ανώπολης συμπεριλαμβάνονται στη σύμβαση παραχώρησης. Να τονιστεί και επισημανθεί ότι η διατομή του τμήματος του ΒΟΑΚ “Ηράκλειο – Χερσόνησος”, η οποία είναι τετράιχνος αυτοκινητόδρομος, με τη λειτουργία του Νέου Αεροδρομίου Ηρακλείου Κρήτης (ΝΑΗΚ) στο Καστέλι, δεν θα μπορέσει να εξυπηρετήσει τον κυκλοφοριακό φόρτο.

Η έλλειψη μέσου σταθερής τροχιάς προς το ΝΑΗΚ και αγωγού μεταφοράς καυσίμων στο νέο αεροδρόμιο θα καταστήσουν το εν λόγω τμήμα του ΒΟΑΚ αδιαπέραστο. Επομένως θα πρέπει σοβαρά να εξεταστεί η ανάγκη δημιουργίας ενός ακόμη κλάδου, ανά κατεύθυνση στο τμήμα ΒΟΑΚ Ηράκλειο – Χερσόνησος ή να εκπονηθεί η μελέτη και κατασκευή μέσου σταθερής τροχιάς ως η καταλληλότερη λύση για το τμήμα του ΒΟΑΚ “Ηράκλειο – Χερσόνησος”.

14. Να εξετασθεί άμεσα και να επιλυθεί ορθολογικά και αποτελεσματικά η διαχείριση των ομβρίων υδάτων με έργα ανάσχεσης – εκτόνωσης ανάντη του ΒΟΑΚ και να οδηγηθούν με ασφάλεια στους φυσικούς αποδέκτες με όποια συμπληρωματικά έργα απαιτηθούν. Τα πλημμυρικά φαινόμενα του 2020 που έπληξαν την περιοχή του Δήμου Χερσονήσου πρέπει να προβληματίσουν.

15. Μεγάλο μέρος του τμήματος του ΒΟΑΚ “Ηράκλειο – Χερσόνησος”, διέρχεται μέσα από αστικές – τουριστικές περιοχές και προκειμένου να αντιμετωπισθεί η ηχορύπανση κατά το χρόνο κατασκευής και λειτουργίας του έργου, να αναπτυχθούν πλευρικά ηχοπετάσματα σ’ όλα εκείνα τα σημεία που θα ορίσει η μελέτη, που θα εκπονηθεί για το σκοπό αυτό.

Η κυβέρνηση πρέπει, με κάθε τρόπο και το συντομότερο δυνατό χρόνο να επιταχύνει το μεγάλο αυτό οδικό έργο του ΒΟΑΚ, το οποίο θα συμβάλλει στη βελτίωση της οδικής ασφάλειας των πολιτών της Κρήτης.
*Δήμαρχος Χερσονήσου