ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ, ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ
ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΔΗΜΟΥ ΡΕΘΥΜΝΗΣ
ΤΜΗΜΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ
Ο Δήμος Ρεθύμνης σε ευρωπαϊκή προβολή για τις πράσινες
παρεμβάσεις σε δημόσιους χώρους
Ο Δήμος Ρεθύμνης στο πλαίσιο της εκστρατείας Cities Refresh, διακρίθηκε από τη διεθνή σύμβαση Covenant of Mayors – Europe, μεταξύ άλλων ευρωπαϊκών πόλεων, ως προς τις στοχευμένες βιοκλιματικές παρεμβάσεις του σε πλατείες και κεντρικούς δρόμους και την εγκατάσταση μετεωρολογικών σταθμών, επισημαίνοντας την σημαντική συμβολή αυτών στην αντιμετώπιση των ακραίων θερμικών φαινομένων.
Ακολουθεί το άρθρο που δημοσιεύθηκε στην ιστοσελίδα της Covenant of Mayors – Europe (https://eu-mayors.ec.europa.eu/en/Keeping-Rethymno-public-spaces-fresh-with-bioclimatic-design)
«ΔΙΑΤΗΡΩΝΤΑΣ ΤΟΥΣ ΔΗΜΟΣΙΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ ΤΟΥ ΡΕΘΥΜΝΟΥ ΔΡΟΣΕΡΟΥΣ ΜΕ ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ»
Αντιμετωπίζοντας την ακραία ζέστη, το Ρέθυμνο προχωρά σε τολμηρά βήματα για την προστασία των κατοίκων και των επισκεπτών του, από την μείωση της θερμοκρασίας των αστικών χώρων μέχρι την εφαρμογή αξιόπιστων συστημάτων πρώιμης προειδοποίησης για τον καύσωνα.
Καθώς οι καλοκαιρινοί μήνες γίνονται πιο θερμοί και παρατείνονται, η παραθαλάσσια πόλη του Ρεθύμνου εφαρμόζει λύσεις για να διατηρεί τους εξωτερικούς χώρους δροσερούς προς όφελος της άνεσης των κατοίκων και των πολλών τουριστών. Παράλληλα, αναπτύσσονται αποτελεσματικά συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης για ακραία θερμοκρασία ώστε να είναι όλοι καλύτερα προετοιμασμένοι.
Πώς αντιμετωπίζει η πόλη τα κύματα καύσωνα;
Ο Δήμος Ρεθύμνης και οι αρμόδιες δημοτικές υπηρεσίες υλοποιούν δύο βασικούς τύπους παρεμβάσεων:
• Τη χρήση βιοκλιματικών σχεδιασμών σε δημόσιους χώρους και δρόμους, για την προώθηση της θερμικής, ακουστικής και οπτικής άνεσης των χρηστών τόσο κατά τη διάρκεια της ημέρας όσο και το βράδυ, καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους.
• Την εγκατάσταση μετεωρολογικών σταθμών, που τοποθετήθηκαν από το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών και το Δήμο Ρεθύμνης, για την παρακολούθηση ακραίων καιρικών φαινομένων και την έγκαιρη προειδοποίηση.
Δράσεις του Ρεθύμνου
Το πρώτο πιλοτικό έργο βιοκλιματικού σχεδιασμού του Ρεθύμνου, που κατασκευάστηκε το 2016, κάλυπτε έκταση 25.000 τ.μ. και περιλάμβανε την Πλατεία Ηρώων Πολυτεχνείου. Με βάση τις αρχές του βιοκλιματικού σχεδιασμού, χρησιμοποιήθηκαν συμπιεσμένα εδάφη, δροσερά πλακόστρωτα και φωτοκαταλυτική βαφή οδοστρώματος.
Μετά την επιτυχή υλοποίηση αυτού του αρχικού έργου, οι αρχές της πόλης ολοκλήρωσαν τέσσερα ακόμη έργα με την ίδια προσέγγιση, με τον τελικό στόχο να μειωθούν οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
Οι παρεμβάσεις αυτές υλοποιήθηκαν με καινοτόμα υλικά και αύξηση του πρασίνου, με σκοπό την αντιστροφή της θερμικής επιβάρυνσης στην αστική περιοχή του Ρεθύμνου, τη βελτίωση του μικροκλίματος, τη μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης των γειτονικών κτιρίων τους θερινούς μήνες, τη μείωση της αιχμής της ηλεκτρικής ζήτησης και τη βελτίωση της θερμικής άνεσης των πολιτών.
Στοιχεία του σχεδιασμού περιλαμβάνουν:
• Χρήση δροσερών υλικών με υψηλή ανακλαστικότητα, που αποτρέπουν το φαινόμενο του θερμικού νησιού* σε περιοχές με επαρκή επιφάνεια και αυξημένη ηλιοφάνεια.
• Αντικατάσταση της ασφάλτου με φυσική πέτρα που έχει καλύτερες θερμικές ιδιότητες, ενώ σε περιοχές όπου απαιτείται θερμική άνεση τοποθετήθηκαν δροσερές σκυρόδεμα μπλοκ.
• Φυτεύσεις που εξασφαλίζουν επαρκή σκίαση και μέγιστη δυνατή απορρόφηση διοξειδίου του άνθρακα.
*το φαινόμενο κατά το οποίο οι πόλεις βιώνουν αισθητά υψηλότερες θερμοκρασίες από τις γύρω αγροτικές περιοχές.
Επιπλέον, στην ανακαίνιση της οδού Αγγέλου Σικελιανού και της Πλατείας Αγίου Γεωργίου, εντάχθηκαν η κατασκευή νέου παιδικού σταθμού, η δημιουργία χώρου στάθμευσης στα ανατολικά της πλατείας, η προμήθεια συστήματος κοινόχρηστων ηλεκτρικών ποδηλάτων και η υπογειοποίηση του δικτύου της ΔΕΗ. Όλες αυτές οι υπηρεσίες παρέχονται δωρεάν στους πολίτες.
Ταυτόχρονα, ο Δήμος, σε συνεργασία με τη Μονάδα ΜΕΤΕΟ του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, εγκατέστησε εννέα μετεωρολογικούς σταθμούς για τη βελτίωση των τεχνικών παρακολούθησης και πρόγνωσης ακραίων καιρικών φαινομένων μέσω πρώιμης προειδοποίησης. Το 2024 ήταν το πρώτο έτος πλήρους λειτουργίας ολόκληρου του δικτύου των μετεωρολογικών σταθμών και των δύο υδρομετρικών σταθμών του Συστήματος Πρώιμης Προειδοποίησης.
Τι έχει καταφέρει μέχρι σήμερα το Ρέθυμνο;
Η κρητική πόλη έχει ήδη δει απτά αποτελέσματα από αυτά τα έργα, μεταξύ άλλων:
• Πλατεία Ηρώων Πολυτεχνείου: Μείωση της μέσης μέγιστης θερμοκρασίας αέρα κατά 1,69°C και της μέσης μέγιστης θερμοκρασίας επιφάνειας κατά 8,45°C. Η θερμική άνεση των χρηστών βελτιώθηκε κατά περίπου 46% και οι ενεργειακές ανάγκες των γύρω κτιρίων μειώθηκαν (Tsitoura etal., 2016). Η φωτοκαταλυτική επιφάνεια οδοστρώματος μείωσε επίσης τα επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης.
• Οδός Αγγέλου Σικελιανού: Μείωση της μέγιστης θερμοκρασίας περιβάλλοντος έως 2°C ή 5,90%, μείωση της μέγιστης θερμοκρασίας επιφάνειας έως 11,5°C ή 25,83%. Εξοικονόμηση ενέργειας από τα φορτία ψύξης και μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου περίπου κατά 1% στους δύο πρώτους ορόφους των κτιρίων.
• Οδοί Μελισσινού και Σαλαμίνος: Αναμένονται μειώσεις της θερμοκρασίας περιβάλλοντος κατά 3°C κατά μήκος του δρόμου με μέσες τιμές 30-33°C.
Οι μετεωρολογικοί σταθμοί έχουν αποδειχθεί πολύ χρήσιμοι για την παροχή έγκαιρης πληροφόρησης σχετικά με ακραία καιρικά φαινόμενα (πολύ υψηλές ή πολύ χαμηλές θερμοκρασίες, ισχυρές βροχοπτώσεις, θυελλώδεις άνεμοι) και την αποστολή σχετικών προειδοποιήσεων. Συλλέγουν πολύτιμες μετρήσεις που βοηθούν στην χαρτογράφηση του καιρού στην ευρύτερη περιοχή του Δήμου Ρεθύμνης και σταδιακά θα σχηματίσουν τη βάση για την κλιματική περιγραφή της πόλης συνολικά.
Από αυτά θα δημιουργηθεί μια πολύ χρήσιμη βάση δεδομένων για βασικές μετεωρολογικές παραμέτρους που αφορούν πλήθος δραστηριοτήτων (αγροτική, τουριστική κ.ά.) και υποστηρίζουν τη σχεδίαση πολιτικών και παρεμβάσεων για τη διαχείριση του νερού.
Συμμετοχή φορέων
Η Τεχνική Υπηρεσία ανέλαβε τον σχεδιασμό και την υλοποίηση των έργων, αξιοποιώντας πολύτιμη εμπειρία από τη συμμετοχή του Δήμου σε πρωτοβουλίες χρηματοδοτούμενες από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτή η τεχνογνωσία ήταν καθοριστική για την επιτυχή σχεδίαση και εκτέλεση των μέτρων.
Ο Δήμαρχος και το Δημοτικό Συμβούλιο διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στην έγκριση και υποστήριξη των πρωτοβουλιών. Η δημόσια διαβούλευση ήταν απαραίτητη για την αντιμετώπιση ανησυχιών κατοίκων και τοπικών επιχειρήσεων. Το βασικό μήνυμα που τονίστηκε ήταν ότι αυτά τα έργα αποτελούν μια επένδυση στο μέλλον, που στοχεύει στη βελτίωση της ποιότητας ζωής για όλους, ιδίως για τις επόμενες γενιές.
Η συνεχιζόμενη συνεργασία με την Εθνική Συνομοσπονδία Ατόμων με Αναπηρία (ΕΣΑμεΑ) υπήρξε καθοριστική για να εξασφαλιστεί ότι τα έργα είναι προσβάσιμα σε όλους.
Κύριες προκλήσεις στην αντιμετώπιση των καυσώνων
• Εύρεση έμπειρων ειδικών στον βιοκλιματικό αστικό σχεδιασμό.
• Εύρεση αξιόπιστου προσομοιωτικού μοντέλου.
• Καλή γνώση της αγοράς βιοκλιματικών υλικών.
• Λήψη απαραίτητων αδειών από τις αρμόδιες αρχές.
• Εξασφάλιση χρηματοδότησης – η αίτηση απαιτεί ισχυρή τεκμηρίωση.
• Το αρχικό προϋπολογισμένο κόστος μπορεί να ξεπεραστεί λόγω της πολυπλοκότητας των παρεμβάσεων.
• Μακροχρόνιες εργασίες κατασκευής μπορεί να προκαλέσουν αντιδράσεις από τοπικές επιχειρήσεις.
• Ο νέος σχεδιασμός
Μαθήματα που αντλήθηκαν και επόμενα βήματα
• Η διαβούλευση με τα ενδιαφερόμενα μέρη είναι απαραίτητη.
• Απαιτείται συστηματική συντήρηση, η οποία έχει μικρό επιπλέον κόστος.
• Η έγκαιρη προειδοποίηση για “υψηλές” θερμοκρασίες επιτρέπει στον δήμο να διαθέτει κλιματιζόμενους χώρους για ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού.
Επαναληψιμότητα
Μετά την επιτυχημένη υλοποίηση των παραπάνω παρεμβάσεων, ο δήμος αποφάσισε ότι όλες οι μελλοντικές παρεμβάσεις στον αστικό ιστό θα ακολουθούν τις αρχές του βιοκλιματικού σχεδιασμού. Θα αξιολογούνται και θα υιοθετούνται καλές πρακτικές από άλλες πόλεις όπου αυτό είναι εφικτό.
________________________________________
Το «Refresh» του Ρεθύμνου
• Το Ρέθυμνο είναι μέρος της καμπάνιας CitiesRefresh, με στόχο τη δημιουργία ζωντανών και ασφαλών χώρων για όλους.
• Λύσεις για την αντιμετώπιση των κυμάτων καύσωνα περιλαμβάνουν τη φύση, τον αστικό σχεδιασμό και την τεχνολογία, καθώς και τη διακυβέρνηση.
• Έχουν γίνει τέσσερις βασικές παρεμβάσεις με βιοκλιματικό σχεδιασμό στο κέντρο της πόλης και τις γειτονιές.
• Εγκαταστάθηκαν επίσης μετεωρολογικοί σταθμοί για βελτίωση της παρακολούθησης και της πρόβλεψης ακραίων καιρικών φαινομένων μέσω έγκαιρης προειδοποίησης.
Αναμενόμενα αποτελέσματα από τις εφαρμοζόμενες λύσεις:
• Μείωση της θερμοκρασίας του περιβάλλοντος και της επιφάνειας σε δημόσιους χώρους.
• Βελτίωση του δείκτη θερμικής άνεσης.
• Εξοικονόμηση ενέργειας από τη μείωση των φορτίων ψύξης και μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.
• Βελτίωση της έγκαιρης προειδοποίησης και της πρόβλεψης ακραίων γεγονότων θερμότητας.
Στοιχεία Συμμετοχής στον Συμφωνο των Δημάρχων
Υπογραφή της Συμφωνίας των Δημάρχων από: 2011
Φιλοδοξίες για μείωση εκπομπών:
• Συνολικός στόχος μείωσης εκπομπών CO₂: 95.500 τόνοι CO₂
• Ποσοστό μείωσης εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου έως το 2030:40%
• Ποσοστό μείωσης εκπομπών έως το 2050:Κλιματική ουδετερότητα
Διακρίσεις της Πόλης
• 2022: Βραβείο CIVITAS TransformationAward – Βραβείο μετασχηματιστικής δράσης για τη βιώσιμη αστική κινητικότητα, απονεμήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή
• 2022:Βραβείο Αστικής Αναγέννησης – Διάκριση από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας της Ελλάδας
• 2019:Βραβείο Ευρωπαϊκής Εβδομάδας Κινητικότητας – Τελικός υποψήφιος για την αναγνώριση των εξαιρετικών δράσεων του Δήμου κατά την ΕΕΚ 2019, απονεμήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή
• 2013:Βραβείο Ευρωπαϊκής Ενέργειας – Τιμητική διάκριση για τις πολιτικές βιώσιμης ενέργειας και την προώθηση της ενεργειακής απόδοσης και των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, απονεμήθηκε από το πρόγραμμα Medeea (Μεσογειακό πρόγραμμα της Ε.Ε.)
Επιπλέον, ο Δήμος Ρεθύμνης έχει λάβει πλήθος εθνικών βραβείων για τις προσπάθειές του στον τομέα της βιώσιμης ανάπτυξης.
________________________________________
Χρηματοδότηση του έργου
Προϋπολογισμός:
Συνολικός προϋπολογισμός 3.057.208,11 ευρώ για τέσσερα έργα βιοκλιματικού σχεδιασμού που καλύπτουν μια περιοχή αναδιαμόρφωσης περίπου 28.960 τετραγωνικών μέτρων και συνολικός προϋπολογισμός 50.000 ευρώ για τους μετεωρολογικούς σταθμούς (κόστος εξοπλισμού: 20.000 ευρώ & σύστημα συντήρησης/παρακολούθησης: 30.000 ευρώ).
Πηγές χρηματοδότησης:
• Έργα βιοκλιματικού σχεδιασμού : Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς (ΕΣΠΑ) συγχρηματοδοτούμενο από την ΕΕ
• Μετεωρολογικοί σταθμοί : Εθνικό Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων – «Αντώνης Τρίτσης»
Επικοινωνία: Βασίλειος Μυριοκεφαλιτάκης, vmirioke@rethymno.gr
