Καθώς οι καύσωνες πλήττουν την Ευρώπη, οι κάτοικοι των πόλεων επηρεάζονται ιδιαίτερα λόγω του φαινομένου της «θερμικής νησίδας». Οι πόλεις προσαρμόζονται, αλλά είναι αρκετό;
Επιμέλεια Σιμόνη Σωτηρέλη Παπαδοπούλου
Το καλοκαίρι του 2025 σημαδεύτηκε και πάλι από αρκετούς διαδοχικούς καύσωνες, οι οποίοι έπληξαν την Ευρώπη.
Και πουθενά αλλού οι επιπτώσεις αυτού του ακραίου καιρού δεν είναι πιο έντονες από ό,τι στις αστικές περιοχές της γηραιάς ηπείρου.
Αυτό οφείλεται στο φαινόμενο του αστικού θερμικού νησιού (UHI), το οποίο αυξάνει σημαντικά τις θερμοκρασίες σε σύγκριση με τις γύρω (αγροτικές) περιοχές, κάνοντας πιο έντονους τους καύσωνες.
«Αυτό το φαινόμενο του αστικού θερμικού νησιού επηρεάζει πόλεις σε όλη την Ευρώπη, με αποτέλεσμα οι θερμοκρασίες να είναι περίπου δύο, τρία, μερικές φορές ακόμη και τέσσερεις βαθμούς υψηλότερες στις πόλεις σε σύγκριση με τις αγροτικές περιοχές», δήλωσε ο Niels Souverijns, εμπειρογνώμονας για το κλίμα στο VITO του Βελγίου, στο Euronews.
Σύμφωνα με στοιχεία του Κοινού Κέντρου Ερευνών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, οι θερμοκρασίες στην επιφάνεια των πόλεων ήταν κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού έως και 10-15 °C υψηλότερες από ό,τι στις αγροτικές περιοχές.
Τα στοιχεία αυτά είναι ιδιαίτερα ανησυχητικά, δεδομένου του μεγάλου αριθμού των ανθρώπων που επηρεάζονται.
Σχεδόν το 40 % του συνολικού πληθυσμού της Ευρώπης ζει σε πόλεις, ενώ περίπου το 70 % κατοικεί σε αστικές περιοχές.
Urban Heat Island (UHI) is a silent crisis that affects millions across India’s growing cities. With climate change intensifying, heatwaves are becoming more frequent, pushing public health systems to the brink and straining urban infrastructure. As temperatures rise, the need… pic.twitter.com/NxSok8qdOy
— Tata Trusts (@tatatrusts) July 24, 2025
Πλήγμα για την υγεία
Το φαινόμενο αποτελεί μείζον πρόβλημα για την υγεία των κατοίκων των πόλεων σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Μια μελέτη της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας NOVA στην Πορτογαλία διαπίστωσε ότι οι εισαγωγές σε νοσοκομεία αυξήθηκαν κατά 18,9 % σε σχέση με τα επίπεδα αναφοράς κατά τις ημέρες καύσωνα, επιβαρύνοντας τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης.
Οι ευάλωτες ομάδες, όπως οι ηλικιωμένοι και τα μικρά παιδιά, διατρέχουν ιδιαίτερα κίνδυνο.
«Ιδιαίτερα οι ηλικιωμένοι με υποκείμενα προβλήματα υγείας, για παράδειγμα αναπνευστικές ή καρδιαγγειακές παθήσεις, είναι οι πιο σοβαρά πληγείσες ομάδες», δήλωσε ο κ. Souverijns.
Καθώς το φαινόμενο εκδηλώνεται κυρίως τη νύχτα, οι άνθρωποι δεν δροσίζονται επαρκώς όταν πηγαίνουν για ύπνο, κάτι που έχει επίσης αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία.
Τσιμεντένια ζούγκλα
Το φαινόμενο της αστικής θερμικής νησίδας είναι αποτέλεσμα διάφορων παραγόντων, που κυμαίνονται από την ευρεία χρήση συγκεκριμένων υλικών έως τη συσσώρευση κτιρίων και την έντονη κυκλοφορία.
«Το γεγονός ότι η πόλη είναι θερμότερη από τη γύρω περιοχή οφείλεται στα υλικά που χρησιμοποιούνται», δήλωσε ο κλιματολόγος Wim Thiery (VUB) στο Euronews. Αυτά περιλαμβάνουν την άσφαλτο και το τσιμέντο, τα οποία «απορροφούν τη θερμότητα όταν ο ήλιος λάμπει, την αποθηκεύουν και στη συνέχεια την εκπέμπουν τη νύχτα».
Ως αποτέλεσμα, κατά τη διάρκεια της ημέρας, η μέγιστη θερμοκρασία στις πόλεις είναι υψηλότερη, αλλά και τη νύχτα η θερμοκρασία δεν πέφτει ιδιαίτερα.
Τα ψηλά κτίρια και τα στενά δρομάκια ενισχύουν επίσης αυτό το φαινόμενο, καθώς θερμαίνουν τον αέρα που παγιδεύεται μεταξύ τους, εμποδίζοντας τη φυσική ροή του ανέμου που θα συνέβαλε στην ψύξη του αέρα.
Ζήτημα κοινωνικής τάξης
Σε πολλές πόλεις, αυτό ισχύει ιδιαίτερα στις φτωχότερες αστικές περιοχές που χαρακτηρίζονται από πυκνή και μερικές φορές ανεξέλεγκτη αστικοποίηση.
Ο παράγοντας αυτός, σε συνδυασμό με τις κακές συνθήκες στέγασης, την έλλειψη μόνωσης και τη μειωμένη πρόσβαση σε επιλογές ψύξης, όπως οι χώροι πρασίνου, καθιστά το φαινόμενο της αστικής θερμικής νησίδας ένα κοινωνικοοικονομικό ζήτημα.
«Στις πλουσιότερες γειτονιές που βρίσκονται λίγο έξω από τα κέντρα των πόλεων, τείνει να υπάρχει περισσότερο πράσινο», είπε ο Thiery.
Αυτό συμβαίνει, για παράδειγμα, στις Βρυξέλλες, όπου το χάσμα μεταξύ πλούσιων και φτωχών συσχετίζεται στενά με την πρόσβαση σε φυσικές περιοχές, με τους φτωχότερους να υποφέρουν από οξεία έλλειψη δέντρων και πάρκων.
Τέλος, η ποσότητα της κυκλοφορίας σε μια πόλη έχει επίσης αντίκτυπο. Η ρύπανση από τα αυτοκίνητα, για παράδειγμα, μπορεί να λειτουργήσει ως ένα είδος στρώματος αερίων του θερμοκηπίου πάνω από μια πόλη, παγιδεύοντας τον ζεστό αέρα.
Οι πόλεις συχνά βιώνουν ισχυρότερα φαινόμενα αστικής θερμικής νησίδας κατά τη διάρκεια της νύχτας. Τα φαινόμενα αυτά μπορεί να διαφέρουν ανάλογα με την τοποθεσία και την τοπογραφία των μητροπολιτικών περιοχών.
Πράσινες λύσεις
Ο κλιματολόγος Wim Thiery τόνισε ότι, στο μέλλον, το φαινόμενο του αστικού θερμικού νησιού αναμένεται να επιδεινωθεί.
Ωστόσο, οι πόλεις μπορούν να λάβουν μια σειρά μέτρων για την αντιμετώπιση του φαινομένου της αστικής θερμικής νησίδας.
Αυτά περιλαμβάνουν το σχεδιασμό πράσινων στεγών και προσόψεων για τα κτίρια, τη φύτευση περισσότερης βλάστησης και την καλύτερη χρήση του νερού.
«Σε πιο διαρθρωτικό επίπεδο, είμαστε φυσικά προσηλωμένοι στη φυσική προσαρμογή και βελτίωση του περιβάλλοντος διαβίωσης με τη φύτευση δέντρων, την απαλότερη επίστρωση των επιφανειών, τη δημιουργία πιο σκιερών και πράσινων πλατειών και δρόμων, την εισαγωγή νερού στην πόλη και τη δημιουργία δικτύων πράσινου-μπλε», δήλωσε στο Euronews ο Frederik Ceulemans, δημοτικός σύμβουλος για το κλίμα στην πόλη των Βρυξελλών.
«Υπάρχουν επιπλέον παρεμβάσεις που θέλουμε να δοκιμάσουμε σύντομα, όπως σκιερές κατασκευές, είτε προσωρινές είτε μόνιμες».
What if car parks could be transformed into green havens?
This case study from Nanning, China, demonstrates the potential of integrating greenery into parking lots:
✅ Air quality and heat island effect
✅ Stormwater management
✅ Biodiversity
✅ Mental well-being pic.twitter.com/j7xVh6X6ST— UN-Habitat (@UNHABITAT) August 7, 2025
