Η μετανάστευση στην Ευρώπη αλλάζει – Πώς θα διαμορφωθούν οι τάσεις το επόμενο έτος

Ο αριθμός των μεταναστών που διασχίζουν τη Μεσόγειο για να εισέλθουν στην ΕΕ έχει μειωθεί, όπως και ο αριθμός εκείνων που εισέρχονται μέσω των Βαλκανίων.

Δέκα χρόνια μετά την άφιξη ενός εκατομμυρίου μεταναστών που σηματοδότησε την αρχή της εποχής των κλειστών συνόρων και άνοιξε το δρόμο για την άνοδο της ακροδεξιάς σε όλη την Ευρώπη, πολλοί Σύροι και οι Αφγανοί επιστρέφουν στην πατρίδα τους.

Η συνολική τάση της μετανάστευσης προς την Ευρώπη είναι πτωτική και είναι πιθανό να μειωθεί περαιτέρω το επόμενο έτος, σύμφωνα με δηλώσεις αξιωματούχων των οργανισμών του ΟΗΕ και της Frontex, της συνοριακής δύναμης της ΕΕ, στην εφημερίδα The Times.

Οι λόγοι; Η σφράγιση των συνόρων από τις κυβερνήσεις και η ανατροπή της δικτατορίας του Άσαντ στη Συρία.

Πτωτική τάση – Αλλαγή των κανόνων

Η χερσαία διαδρομή μέσω των Βαλκανίων, σημείωσε πτώση 43% στον αριθμό των μεταναστών τους πρώτους 11 μήνες του 2025, μετά από πτώση 78% πέρυσι.

Σχεδόν 711.000 Σύριοι έχουν επιστρέψει στην πατρίδα τους από την πτώση του Άσαντ τον περασμένο Δεκέμβριο, ενώ οι αιτήσεις ασύλου που υποβλήθηκαν από Σύρους στην ΕΕ, τη Νορβηγία και την Ελβετία μειώθηκαν από 16.000 τον Οκτώβριο του περασμένου έτους σε 3.500 τον Σεπτέμβριο του τρέχοντος έτους. «Τα δύο τρίτα της μείωσης των αφίξεων φέτος οφείλονται στο γεγονός ότι οι Σύροι δεν έρχονται πλέον», δήλωσε πηγή της Frontex.

Η αναμενόμενη πτώση του επόμενου έτους θα ακολουθήσει μια μείωση κατά 25% σε 167.000 αφίξεις μεταξύ Ιανουαρίου και Νοεμβρίου του τρέχοντος έτους, η οποία ακολουθεί μια πτώση κατά 38% το 2024, σύμφωνα με τη Frontex.

«Η τάση είναι πτωτική — είναι διαχειρίσιμη, αλλά δεν είναι η κατάλληλη στιγμή να χαλαρώσουμε την προσοχή μας», δήλωσε ο Μάθιου Σολτμάρς, εκπρόσωπος της υπηρεσίας προσφύγων του ΟΗΕ.

Το βάρος μετατίθεται στη Δυτική Αφρική

Οι ειδικοί σε θέματα μετανάστευσης υποστηρίζουν ότι το επόμενο κύμα μετανάστευσης προς την Ευρώπη δεν θα προέλθει από τη Μέση Ανατολή, αλλά από τη Δυτική Αφρική, όπου, στο Μάλι και σε άλλες χώρες, οι τζιχαντιστές αντάρτες απειλούν να καταλάβουν τον έλεγχο.

Στο Μάλι — όπου ο πληθυσμός έχει διπλασιαστεί σε 24 εκατομμύρια από το 1990 — οι τζιχαντιστές έκαψαν βυτιοφόρα καυσίμων που κατευθύνονταν προς την πρωτεύουσα, Μπαμάκο, προκαλώντας παράλυση της κυκλοφορίας, των σχολείων και των νοσοκομείων.

Με τη στρατολόγηση μαχητών από φτωχές οικογένειες που εκδιώχθηκαν από τη γη τους λόγω της ξηρασίας που προκάλεσε η κλιματική αλλαγή, οι μαχητές έχουν γίνει πολύ ισχυροί ακόμα και για τους Ρώσους μισθοφόρους που επιστράτευσαν οι στρατιωτικοί ηγέτες του Μάλι.

This made me unreasonably mad because I’ve just finished covering Mali where Al Qaeda linked Jihadists are about to take over the whole country. Cabo Delgado, Mozambique- islamic terrorists. ISIS. The Charlie Hebdo shooting. Dusit. FUCKING Westgate https://t.co/hRAsawgHHN pic.twitter.com/R9NymgoXw1

— Epicus 𓅃 (@democritus_wri) November 21, 2025

«Ίσως δούμε περισσότερη μετανάστευση από το Μάλι και τη γειτονική Μπουρκίνα Φάσο το επόμενο έτος, και υπάρχει κίνδυνος η βία να εξαπλωθεί στη Σενεγάλη και την Ακτή του Ελεφαντοστού. Αυτή είναι η περιοχή που πρέπει να παρακολουθήσουμε», δήλωσε ένας εμπειρογνώμονας σε θέματα μετανάστευσης που δεν θέλησε να κατονομαστεί.

Στο Αφγανιστάν, ωστόσο, η σκληρή διακυβέρνηση των Ταλιμπάν δεν έχει προκαλέσει την αναμενόμενη μαζική έξοδο. Το Ιράν και το Πακιστάν έχουν επαναπατρίσει 2,2 εκατομμύρια Αφγανούς πρόσφυγες φέτος και «ακόμη και η ΕΕ συζητά αν θα διαπραγματευτεί με τους Ταλιμπάν και θα οργανώσει επαναπατρισμούς από την Ευρώπη», παρά την καταπίεση των γυναικών και των κοριτσιών, δήλωσε ο εμπειρογνώμονας.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η κλιματική αλλαγή θα συνεχίσει να προκαλεί μετανάστευση.

Η υπηρεσία προσφύγων του ΟΗΕ ανέφερε ότι 250 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν αναγκαστεί να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους την τελευταία δεκαετία λόγω πλημμυρών, ξηρασίας και ακραίας ζέστης.

Η εξωτερική ανάθεση των μεταναστών

Ωστόσο, μια σειρά συμφωνιών και χρηματικών ενισχύσεων που έχει συνάψει η ΕΕ με χώρες κοντά στην Ένωση αποδεικνύονται επιτυχείς στο να κρατούν τους μετανάστες μακριά.

Το Μαρόκο, η Αίγυπτος, η Τυνησία και η Τουρκία έχουν υπογράψει αυτό που η Frontex αποκαλεί «εξωτερική ανάθεση της διαχείρισης των συνόρων» και εμποδίζουν τους μετανάστες να εγκαταλείψουν τις ακτές τους με προορισμό την Ευρώπη.

Οι μετανάστες που ταξίδεψαν από την Αφρική στις Καναρίους Νήσους αυξήθηκαν σε 47.000 πέρυσι, για να μειωθούν κατά 60% φέτος, αφού η Μαυριτανία έλαβε 210 εκατομμύρια ευρώ σε χρηματοδότηση από την ΕΕ για να σταματήσει τις αναχωρήσεις.

Τα κράτη μέλη της ΕΕ πρόκειται επίσης να συμφωνήσουν σε τρόπους επιτάχυνσης των επαναπατρισμών το 2026 σε «ασφαλείς» χώρες προέλευσης, όπως το Μπαγκλαντές, η Κολομβία, η Αίγυπτος, το Κοσσυφοπέδιο, το Μαρόκο και η Τυνησία.

Η Λιβύη ως «αγκάθι» για τις πολιτικές της ΕΕ

Ένα αδύνατο σημείο είναι η Λιβύη, το σημείο αναχώρησης για το 90% των 63.000 μεταναστών που έφτασαν στην Ευρώπη μέσω της κεντρικής Μεσογείου φέτος, παρά τα χρόνια χρηματοδότησης της ΕΕ για την ακτοφυλακή που λειτουργεί στο δυτικό μισό της διαιρεμένης χώρας.

Urgent situation
And again. The Tunisian authorities are launching a massive campaign against innocent vulnerable migrants,
and the deportation started four days ago dozens of people were arrested, all carrying asylum application documents. Fifteen migrants, including eight… pic.twitter.com/DDhZ9SKdnT

— Refugees In Libya (@RefugeesinLibya) August 27, 2024

Οι 22.000 Μπαγκλαντεσιανοί που εισήλθαν στην ΕΕ φέτος αποτελούν τη μεγαλύτερη εθνική ομάδα μεταξύ των αφίξεων, και οι περισσότεροι από αυτούς αναχώρησαν από τη Λιβύη.

«Αγοράζουν ένα πακέτο που περιλαμβάνει πτήσεις προς την Αίγυπτο ή τη Βεγγάζη στη Λιβύη, συχνά με ανταπόκριση στα ΗΑΕ ή σε άλλα κέντρα της Μέσης Ανατολής, και μπορούν να φτάσουν στην Ευρώπη σε λίγες μέρες», ανέφερε η πηγή της Frontex.

«Οι πτήσεις μεταξύ Ντουμπάι και Βεγγάζης φαίνεται να αυξάνονται, οπότε αυτή η διαδρομή είναι πιθανό να αναπτυχθεί».

Ο αιματηρός πόλεμος στο Σουδάν

Η Λιβύη φιλοξενεί επίσης περίπου 311.000 Σουδανούς πρόσφυγες που έχουν εγκαταλείψει τον εμφύλιο πόλεμο της χώρας τους, όπου η πολιτοφυλακή Rapid Support Forces (RSF) έχει κατηγορηθεί για μαζικές δολοφονίες.

Αν οι Σουδανοί πρόσφυγες επιλέξουν έναν ευρωπαϊκό προορισμό για να μεταναστεύσουν, αυτός είναι συχνά το Ηνωμένο Βασίλειο, αλλά πηγή του ΟΗΕ ανέφερε ότι πολλοί από τους Σουδανούς στη Λιβύη παρέμεναν στη χώρα.

«Οι τρέχουσες παρατηρήσεις υποδηλώνουν ότι πολλοί Σουδανοί υπήκοοι στη Λιβύη παρακολουθούν στενά τις εξελίξεις στη χώρα τους και ενδέχεται να εξετάσουν το ενδεχόμενο επιστροφής όταν βελτιωθούν οι συνθήκες», ανέφερε η πηγή του ΟΗΕ.

«Ενώ οι προηγούμενες μεταναστευτικές τάσεις περιελάμβαναν μετακινήσεις προς προορισμούς πέρα από τη Μεσόγειο, τα τρέχοντα στοιχεία δείχνουν ότι οι διαβάσεις από τη Λιβύη προς την Ευρώπη παραμένουν πολύ περιορισμένες».

Η πηγή της Frontex δεν ήταν πεπεισμένη.

«Οι αναλυτές πιστεύουν ότι η σύγκρουση δεν θα τελειώσει σύντομα, και θα θέλατε να επιστρέψετε στην πατρίδα σας μετά από αυτά που έχει κάνει η RSF; Η μεγάλη πλειονότητα των Σουδανών στη Λιβύη δεν έχει την οικονομική δυνατότητα να ταξιδέψει στην Ευρώπη — ακόμα. Αλλά θα μπορούσαν να βρίσκονται στους τρεις πρώτους σε αριθμό αφίξεων μέχρι το 2027», ανέφεραν.

Υπερδιπλασιάστηκαν οι αφίξεις μεταναστών στην Κρήτη

Ενώ τα σκάφη με μετανάστες συνεχίζουν να αναχωρούν από τη δυτική Λιβύη με προορισμό την Ιταλία, τα δρομολόγια προς την Κρήτη από την ανατολική Λιβύη αυξήθηκαν κατά 260% κατά τους πρώτους 11 μήνες του έτους. Οι αναλυτές ισχυρίζονται ότι ο Χαλίφα Χάφταρ, ο πολέμαρχος που κυβερνά την ανατολική Λιβύη, δεν έχει κάνει τίποτα για να το σταματήσει, προκειμένου να πιέσει την ΕΕ να παρέχει χρηματοδότηση και περιπολικά σκάφη.

Είναι η ίδια τακτική που χρησιμοποίησε ο αυταρχικός πρόεδρος της Τυνησίας, Σαΐντ, ο οποίος επέτρεψε μαζικές αναχωρήσεις προς την Ιταλία και στη συνέχεια μπλόκαρε τη ροή μετά την προσφορά εκατομμυρίων σε βοήθεια από την ΕΕ το 2023.

Ο παράγοντας Αλγερία

Η επόμενη πρόκληση για τους Ευρωπαίους διπλωμάτες είναι η Αλγερία, η οποία έγινε φέτος ένα νέο σημείο αναχώρησης για τους μετανάστες στην Αφρική, καθώς χιλιάδες από αυτούς ταξίδεψαν στις Βαλεαρίδες Νήσους όταν διαπίστωσαν ότι άλλες διαδρομές ήταν μπλοκαρισμένες.

Αυτό που κάνει την Αλγερία σημαντική είναι τα νότια σύνορά της με το Μάλι. Εάν οι ροές μεταναστών από το Μάλι αυξηθούν, η Αλγερία προσφέρει μια άμεση χερσαία διαδρομή προς τη Μεσόγειο.

Θα συνεργαστεί η Αλγερία με την Ευρώπη και θα εμποδίσει τις μετακινήσεις, όπως έκανε η γειτονική Τυνησία; Αυτό μπορεί να εξαρτηθεί από το αν θα λάβει διεθνή υποστήριξη στις συνομιλίες της με το Μαρόκο σχετικά με τις διεκδικήσεις στην αμφισβητούμενη περιοχή της Δυτικής Σαχάρας, σύμφωνα με έναν εμπειρογνώμονα.

«Ο τρόπος με τον οποίο η Αλγερία αισθάνεται ότι αντιμετωπίζεται διεθνώς το 2026 θα μπορούσε να καθορίσει το πόσο σοβαρά θα αντιμετωπίσει τους συνοριακούς ελέγχους στα σύνορά της με το Μάλι», είπε.